سبکِ زندگی، بازتابی از فرهنگِ جامعه است که در صورتِ سازگاری با آموزههای وحیانی و خرد انسانی، سعادتِ مادی و معنوی فرد و اجتماع را به ارمغان میآورد. اسلام با تأکید بر این مهم، نقش مهمی را در ارتقای زندگی بشری به نمایش مینهد و با ارائه راهکارهای گوناگونِ فرهنگی، اجتماعی و به خصوص اقتصادی که در آموزههای گرانسنگِ فقیهانِ شیعه نمود یافته است، چشماندازهای روشنی را در پیشبرد رسالتِ زندگیساز خود ترسیم میکند.
کتاب آیا در بانکداری اسلامی بهره وجود دارد؟، اثر جواد ایروانی؛ ابتدا مباحثی دربارهی پیشینه و جایگاه بهره در نظامهای اقتصادی، نقد و بررسی دلایل عِلمیت نظام بهره و نیز نارساییهای آن مطرح میگردد، آنگاه جایگاه بهره و سود از دیدگاه اسلامی و ماهیت فقهی حقوقی نظام بانکداری اسلامی به اختصار بیان میشود.
ه. تحریم ربا در اسلام
بر پایه آنچه گذشت، نظام بهره، نه تنها ساختاری علمی ندارد که تحقق اهداف اقتصادی همچون سرمایهگذاری، اشتغال، توزیع عادلانه درآمد و تخصیص بهینه منابع را با مشکل روبهرو میسازد و زمینه شکاف عمیق طبقاتی و بیعدالتی اقتصادی و معضلات اجتماعی را فراهم میکند از آن جا که احکام اسلامی تابع مصالح و مفاسد است، ربا در اسلام تحریم شده است این تحریم چنان شدید است که آیات و روایات فراوانی در نکوهش آن وارد شده است.
1. آیات
بررسی آیات در اینباره نشان میدهد قرآن برای ابلاغ حکم تحریم ربا - به سان پارهای موضوعات دیگر - سیری تدریجی را در پیش گرفته است: یک؛ در نخستین گام، در سوره روم که سورهای مکی است، به بیان این نکته بسنده فرموده که ربا در پیشگاه الهی ارزشی ندارد و نزد خداوند، رشد نمییابد: ﴿ومَا آتَیتُمْ مِنْ رِباً لِیرْبُوَ فِی أَمْوَالِ النَّاس فَلاَ یرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَیتُمْ مِنْ زَکَاه تُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ﴾ و دو؛ در گام بعدی، در سوره نساء ضمن انتقاد از عادات و رسوم غلط یهودیان، به پدیده رباخواری و ممنوعیت آن نزد آنها اشاره میفرماید: ﴿وأَخْذهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَکْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاس بالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ مِنْهُمْ عَذَاباً أَلِیماً﴾. سه؛ در مرحله بعدی حکم تحریم ربا را صریحاً ذکر میکند، ولی تنها به نوع شدید و فاحش آن اشاره میفرماید: ﴿یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لاَ تَأْکُلُوا الرِّبَا أَضْعَافاً مُضَاعَفَه وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ﴾.