چند گفتار در باب اندیشه فرهنگ و اقتصاد، مجموعه مقالات و نوشتههای پراکنده شهید صدر در موضوعات مختلف است که بهطور کلی میتوان آنها را ذیل سه دسته اندیشه، فرهنگ و اقتصاد جای داد. همه مطالب کتاب بخشی از کتاب «بارقهها» است که پیش از این در قالب مجموعه آثار شهیدصدر به زبان فارسی چاپ شده است.
کتاب «بارقهها» مجموعه بیانات، یادداشتها و مقالههای شهیدصدر در موضوعات گوناگون است که در جلد هشتم ترجمههای آثار شهید صدر به زبان فارسی به چاپ رسیده است. پژوهشگاه شهید صدر برای دسترسی هر چه راحتتر مخاطبان آثار آن شهید والامقام، تصمیم گرفت تا مطالب هم موضوع کتاب «بارقهها» را در قطع کوچکتر به ضمیمه سایر مقالات و گفتارهایی که در جلد هشت مجموعه آثار نیامده بود، به چاپ برساند.
این کتاب، جلد چهارم از مجموعه بارقههاست که در بردارنده مقالات شهید صدر در موضوعات اندیشه و فرهنگ و اقتصاد است که تمام مطالب آن پیش از این در کتاب «بارقهها» به چاپ رسیده است. مقالات اقتصادی موجود در این کتاب چکیدهای از اقتصاد اسلامی را که شهید صدر پایهگذاری کرد، به نمایش میگذارد؛ مباحثی چون نظریه اسلام درباره توزیع منابع تولید؛ تأمین اجتماعی؛ اصل مالکیت چندگانه عدالت اجتماعی؛ نظام تولید.
اندیشه اسلامی نیز به نوبه خود این مطلب را طرح میکند و اجزای واقعیت و حرکت آن و روابط بین این اجزا را به انسان میشناساند. وقتی انسان در پی اندیشهای است تا به آن اقرار کند و سر بسپارد یا به دیگر سخن، آن را به وجود حیاتیاش وارد کند، باید حرکت اخلاقی و اجتماعیاش در متن واقع به سوی خاصی باشد؛ از آنجا که انسان این جهت را بااراده و اختیار خود میگزیند، پس حرکت اخلاقی او حرکتی ارادی و اختیاری خواهد بود و فقط زمانی امکان دارد انسان به سمت این هدف حرکت کند که دلایل کافی برای ایمان آوردن به این هدف و نه هیچ هدف دیگری برایش فراهم شود.
بنابراین تا زمانی که هدف اخلاقی معین نشود، نمیتوان راه رسیدن به آن را مشخص کرد؛ زیرا پس از مشخص شدن هدف انسان میتواند از این یا آن موضع دست بردارد. وقتی کاری برای او حلال یا حرام میشود، این حلال و حرام شدن بر اساس جهتی است که فرد را به آن هدف مشخص میرساند.