کتاب تاریخ سامانیان (عصر طلایی ایران بعد از اسلام) نوشته جواد هروی و منتشر شده توسط انتشارات امیرکبیر است. این کتاب تحقیقی جامع درباره حیات سیاسی دودمان سامانی در قرنهای سوم و چهارم هجری ارائه میدهد.
کتاب به پنج بخش اصلی تقسیم شده است:
1. استقرار سامانیان در شرق: شامل بررسی جایگاه و پیشینه آل سامان و چگونگی دستیابی آنها به امارت ماوراءالنهر.
2. دوران اقتدار سیاسی نظامی سامانیان: از قدرتگیری امیر اسماعیل و بنیانگذاری دولت سامانیان تا عصر امارت احمد بن اسماعیل.
3. عصر طلایی سامانیان: کشمکشهای نصر دوم بر سر خراسان و طبرستان و مناسبات سامانیان با چین و روس.
4. دوران تنزل اقتدار سیاسی نظامی سامانیان: شامل امارت نوح بن نصر، عبدالملک اول و منصور بن نوح.
5. دوران ضعف و سقوط سامانیان: شامل امارت نوح بن منصور، منصور بن نوح، عبدالملک دوم و اسماعیل منتصر
با قدرت یابی علویان زیدی در ناحیه طبرستان در سال ۲۵۰ هـ / ۸۶۴ م. این منطقه عملاً از تحت کنترل و نظارت خلافت عباسی خارج شد و داعیان پرشور علوی بر آن سلطه یافتند. اینان با اساس خلافت مخالف بودند و از منظر خلیفه نیز نهضت آنان در ردیف حرکتهایی چون صاحب الزنج تلقی میشد نخستین داعی علویان شخصی به نام حسن بن زید در مدت بیست سال توانست به قدرت علویان در این منطقه استحکام وثبات بخشد. پس از درگذشت او در سال ۲۷۰ هـ / ۸۸۳ - ۸۸۴ م برادرش محمد بن زید زمام امور این ناحیه را به دست گرفت. دوران اقتدار او مقارن با اقتدار اسماعیل سامانی در ماوراء النهر و عمر ولیت صفاری در سیستان و خراسان بود.