کتاب اخلاق حرفه ای آموزش در منابع اسلامی اثر محمدشمسالدین دیانی توسط انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است. «اخلاق» پیشینهای به دیرینگی تاریخ بشر هوشمند دارد و این امر در متون دینی ادیان الهی کاملاً هویداست و بر آن تأکید شده است. قرآن کریم در آیۀ ﴿فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا﴾ به ذاتی بودن اخلاق در نهاد همۀ انسانها اشاره میکند.
اگرچه اصطلاح «اخلاق حرفهای» (Professional Ethics) در سدههای اخیر با انقلاب صنعتی و با گسترش حرفهایگری در دنیای غرب مطرح شده است، اما نشانههای آن را در طول تاریخ در برخی حرفهها که با جان یا روان آدمی سروکار داشتهاند مییابیم، بهویژه در حرفههایی چون پزشکی و معلمی که این اخلاق، در کنار اخلاق در آموزش، اهمیت بیشتری داشت و در واقع، از کهنترین اخلاقهای حرفهای است که آموزههای اسلامی نیز بر آن تأکید بسیار کردهاند.
اخلاق ارتباط دوسویه با آموزش دارد. اولاً آموزش نیازمند اخلاق است و یکی از رسالتهای آن ترویج اخلاق است. اخلاق آموزش برحسب تصوری که از آموزش داریم تعریف میشود. اخلاق تدریس (Teaching) آموزش را در یاددهی منحصر میکند، اما اخلاق آموزش (learning-teaching process) بهمنزلۀ فرایند تعاملی یاددهی و یادگیری است. از این منظر، اخلاق آموزش بر مسئولیتهای اخلاقی عناصر دارای نقش در فرایند یاددهی و یادگیری در محیط سیصدوشصت درجۀ آموزش، اعم از مسئولیت اخلاقی مؤسسههای آموزشی (گروه، دانشکده و دانشگاه) و مسئولیتهای اخلاقی اشخاص حقیقی (استادان و دانشجویان)، تأکید میکند.
با وجود این، بر اساس نتایج پژوهشی در یکی از دانشگاهها وضعیت موجود اخلاق حرفهای در حوزۀ فعالیتهای آموزشی، پایینتر از حد متوسط ارزیابی میشود. ارزیابیکنندگان که استادان و دانشجویان آن دانشگاه بودند، دربارۀ فاصله با استانداردهای مطلوب تقریباً یک نظر داشتند. بر اساس مبانی اخلاق حرفهای معلمی، استاد باید در دو بعد خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی بداند: نخست آنکه با توجه به جایگاه تأثیرگذارانهاش بر رفتار و افکار فراگیران، باید خود را به فضایل اخلاقی بیاراید و بداند مؤثرترین روش در انتقال ارزشهای اخلاقی مثبت، آشکار شدن آن ها در رفتار واقعی مدرس است. دوم آنکه به دلیل وظیفهاش در برآوردن نیازهای آموزشی دانشجویان، باید با رعایت حداکثری اصول اخلاقی در انجام وظایف حرفهای، مسئولیتهای آموزشیاش را به بهترین نحو انجام دهد.