کتاب «تاریخ نانوشته عملیات انزلی ۱۹۲۰» نوشتهٔ حمید عشقی و حاصل ویراستاری طاهره آشتیانی است. انتشارات آرمان رشد این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر از رضا خان پهلوی و جنگ‌های سه‌گانه در انزلی سخن گفته است.کتابی که در دست دارید بخشی نامکشوف از تاریخ ایران است که اگرچه در برخی منابع به آن پرداخته شده، اما قسمت عمدۀ آن تا امروز مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته است. درحقیقت بخش زیادی از این کتاب تاکنون در هیچ منبع فارسی معرفی نشده است.

جنگ‌های سه‌گانۀ انزلی در سال‌های ۱۲۹۹ و ۱۳۰۰ سرآغاز تحولی در ایران شد که در تاریخ معاصر کمتر به آن پرداخته شده است. زمانی که در نخستین ستیغ طلوع آفتاب روز سه‌شنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۲۹۹ نیروهای ارتش سرخ از جانب دریا و راه زمینیِ آستارا به نیروهای انگلیسی مستقر در انزلی حمله کردند، کسی نمی‌دانست این واقعه نقطۀ عطف تحولی سیاسی در ایران خواهد شد. این حمله موجب شد قوای قزاق برای بازپس‌گیری این شهر در سه نوبت اقدام به جنگ کند. در میان فرماندهان قزاق افسری به نام میرپنج رضاخان وجود داشت که در ه دو جنگ انزلی شکست خورده بود. او سرخورده از شکست‌های قوای قزاق، نیروهای تحت امرش را به تهران رهنمون کرد و پس از گرفتن پایتخت، برای حمله‌ای دیگر به انزلی آماده شد. پیروزی و بازپس‌گیری دوباره انزلی برای او که مردی یک‌دنده بود، آرزویی مهم محسوب می‌شد؛ بنابراین برای بار سوم به آن سامان لشکر کشید و انزلی را تصرف کردو با تصرف انزلی راه را برای به قدرت رسیدن خود هموار ساخت. اما ۲۰ سال بعد، نیروهای او در همین شهر از روس‌ها شکست سنگین خوردند، با پیش‌روی روس‌ها به‌سوی تهران موجبات سقوط مردی فراهم شد که اوج و فرودش در انزلی رقم خورده بود، به همین خاطر می‌توان گفت، این کتاب سرگذشت انزلی نیز هست، شهری که طی ۲۰ سال صحنه چهار جنگ بود، اما همچنان پابرجا ایستاده است.

گزیده کتاب تاریخ نانوشته عملیات انزلی ۱۹۲۰

انزلی به دلیل موقعیت استراتژیک خود کلید عملیات نظامی همسایه شمالی در خزر محسوب می‌شد. این شهر را شهر اولین‌ها می‌دانند؛ اولین گمرک، اولین اداره بندر، اولین مدرسه، اولین خط آهن و... در انزلی ایجاد شد. هم‌اکنون یک لوکوموتیو بخار آبی‌رنگ در محوطه بندر انزلی و روی آخرین قطعه از خط آهنی قرار دارد که روزگاری از بندر انزلی به پیربازار رشت کشیده شده بود. روی این لوکوموتیو تاریخ ۱۸۴۸ دیده می‌شود که تصویر ان در بخش آلبوم تصاویر آمده است. در خصوص وجه تسمیه این شهر هم چند نظریه وجود دارد؛ برخی اعتقاد دارند انزلی برگرفته از واژه انزل به معنای جای فرود آمدن و نشستن و لنگر انداختن است و عده‌ای دیگر این واژه را شکل تغییریافته واژه انزان که یک واژه عیلامی و به معنای گذرگاه و دروازه است، می‌دانند. برخی نیز اعتقاد دارند، انزلی صورت تغییریافته واژه گرجی زنزلی است که به مفهوم چشم‌تنگ است.

صفحات کتاب :

365

کنگره :

‏‫‭DSR۲۰۷۵

دیویی :

‏‫‭۹۵۵/۲۳۴‬

کتابشناسی ملی :

9163427

شابک :

9786222435950

سال نشر :

1402