باور عمومی در غرب براین است که تصمیم رئیس جمهور روسیه، ولادیمر پوتین برای حمله به اوکراین در فوریه سال 2022 عقلانی نبوده است. باوری که وجود داشت این بود که پوتین با شروع جنگی که محکوم به شکست بود، غیرعقلانی بودن خودش را نشان داده است. منتقدان دیگر معتقدند که پوتین غیرعقلانی عمل کرده، چرا که هنجار بین‌المللی را زیر پا گذاشته است. از نظر این عده تنها دلیل اخلاقی برای جنگ دفاع از خود است، اما حمله به اوکراین برای اشغال آن کشور صورت گرفته است.
همچنین عده‌ای بیان می‌کنند آقای پوتین منکوب عقده خودخواهانه‌اش برای بازگرداندن روسیه به دوران اوج زمان شوروی و روسیه تزاری به عنوان ابرقدرتی پرنفوذ شده است. عقده‌‌ی وی برای به زانو درآوردن همسایه خود نشان می‌دهد که او نه بازیگر عقلانی، بلکه خودکامه‌ای متوهم است.
این ادعاها مبتنی بر مفهومی است که از عقلانیت برداشت می‌شود. به راستی «عقلانیت» در سیاست بین‌الملل به چه معناست؟ باید بدانیم برای درک سیاست بین‌الملل دولت‌ها چگونه رفتار می‌کنند؟ آیا تصمیم‌گیری در سیاست خارجی توسط فرد صورت می‌گیرد یا توسط دولت به عنوان یک واحد؟ آیا دولت‌ها عقلانی‌اند و یا براساس روحیات اشخاص و یا اهداف ایدئولوژیکشان رفتار می‌کنند؟
کتاب دولت‌ها چگونه فکر می‌کنند به طرز خارق‌العاده‌ای برای اولین بار به ما نشان می‌دهد که چرا نباید سیاست‌هایی را که نمی‌پسندیم فورا «غیر عقلانی» بدانیم و ردشان کنیم… تجزیه تحلیلی شگرف، موشکافانه و تامل‌برانگیز از مسئله ای بسیار اساسی در سیاست بین‌الملل در عصر جدید گذار در نظم بین‌المللی…
مرشایمر و روزاتو در این کتاب با بررسی این مفهوم پایه‌ای به شکلی نوین و جامع نشان می‌دهند که دولت‌ها چگونه فکر می‌کنند و برای مواجهه با سایر دولت‌ها به‌ویژه در زمان‌های بحرانی مجبورند که چگونه سیاست‌گذاری کنند. نقطه نظری که هیچ نظریه‌‌پردازی در روابط بین‌الملل پس از خواندن این کتاب نمی‌تواند آن را مورد توجه قرار ندهند.
گزیده کتاب دولت‌ها چگونه فکر می‌کنند
در سطح فردی، عقلانیت فرایندی ذهنی به شمار می‌آید. بنابراین، اینکه بگوییم عملکرد فردی عقلانی یا غیرعقلانی است، در اصل، به این معناست که دربارۀ خصلت‌های فکریِ او نیز اظهارنظر و ارزیابی کرده‌ایم: اول، فرد چگونه دنیا را درک می‌کند و دوم، چگونه دربارۀ مسائلی که با آنها روبه‌رو می‌شود، تصمیم می‌گیرد؟
افراد عقلانی فرایند فکری مناسبی برای فهم منطقی دنیای پیرامونشان به کار می‌بندند. آنها از همۀ قوا و توانایی‌هایشان برای پاس خدادن به سؤالاتی ازاین‌دست بهره می‌برند: چه هدفی را باید دنبال کرد و چرا؟ مهمترین عنصرهای دخیل در شکل‌دهی دنیا کدام‌اند؟ علت و معلول این عنصرهای مختلف کدام‌اند؟ این علت و معلول‌ها به چه دلیلی وجود دارند؟ علت و معلول کنش‌های مشخص کدام‌اند؟ چه گزاره‌ای می‌تواند توضیح دهد که چرا فلان علت به فلان معلول منتهی می‌شود؟ به‌عبارت‌دیگر، فهم منطقی دنیا که ماهیت عقلانیت را شکل می‌دهد، عبارت است از توضیح کارکرد دنیا و علل آن. سیاستگذاران عقلانی که در این مسیر قدم برمی‌دارند، می‌دانند سیاست بین‌الملل دنیایی است که از منظر اطلاعاتی بسیار محدود است و درنتیجه، رسیدن به قطعیت در آن امکان ندارد.
