کتاب جهان شناسی کلامی (چاپی و pdf)

معرفی کتاب جهان شناسی کلامی

ﺧﻸ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسی در ﻋﻠﻢ ﮐﻼم (ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسی ﮐﻼمی)،  از آﻧﺠﺎﮐﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﮑﻮﯾﻦ و هستی در ﻋﻠﻮمی ﭼﻮن ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺎ روش ﺧﺎص ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﺘﻤﺎم زﯾﺎد آﻧﺎن، ﻣﺎ اﻣﺮوز ﺷﺎﻫﺪ اﻧﻮاع ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسی ﻣﺜﻞ ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسی فلسفی و ﻋﺮﻓﺎنی و علمی و ﻗﺮآنی ﻫﺴتیم؛ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، در آﯾﺎت و رواﯾﺎت از ﻋﻮاﻟﻢ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﻮﺟﻮدات آن‌هاﻣﺜﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﯿﺐ، اﻧﻮار، اﻟﺴﺖ، ﺧﻠﻘﺖ ﻧﻮری اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﯿﻦ ﻣﺨﻠﻮق الهی و ﻧﻘﺶ واﺳﻄﻪای آﻧﺎن در اﻓﺎﺿﻪ الهی و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺟﻬﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﺟﻮد ﻣﻼﺋﮑﻪ و ﻧﻘﺶﺷﺎن در هستی، ﻓﺮاوان ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ آن‌ها ﻧﯿازﻣﻨﺪ ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسی ﮐﻼمی اﺳﺖ؛ با وﺟﻮد اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﻮق، ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در ﻋﻠﻢ ﮐﻼم ﺗﺤﻘﯿﻖ مستقلی در اﯾﻦﺑﺎره ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و درﺑﺎره «ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎسیﮐﻼمی»، ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ اوﻟﯿﻦ اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﯾﻦ ﺣﻮزه اﺳﺖ.

کتاب جهان شناسی کلامی( تحلیل مراتب عوالم از منظر عقل و نقل) ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻨﻮع و ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﺎﻟﻢ، ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ازاﯾﻦرو ﺑﻌﺪ از ﻓﺼﻞ اول (ﮐﻠﯿﺎت و ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ)، ﻓﺼﻞ دوم کتاب ﺑـﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺠـﺮدات ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﮐﻪ در آن ادﻟﻪ عقلی و نقلی و ﻣﻮاﻓﻘﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و در آﺧﺮ آن، اوﻟﯿﻦ ﻣﺨﻠﻮق ﻣﺠﺮد ﻫﻢ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ در آن، ادﻟﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرسی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﯿﻌـﺖ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن، دو ﻣﺤﻮر آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻋﺎﻟﻢ ﻃﺒﯿﻌﺖ (ﺣﺪوث و ﻗﺪم، ﻣﻨﺸﺄ، ﻣﺮاﺣﻞ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻘﺖ) و وﯾﮋگیﻫﺎی آن ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻘﺮﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

گزیده کتاب جهان شناسی کلامی

از وﯾﮋگیﻫﺎی ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل، داﺷﺘﻦ ﮐﻢ (ﻣﻘﺪار)، ﮐﯿﻒ (رﻧﮓ) و ﺻﻮرت ﺑﺪون ﻣﺎده و ﺟﺮم، ﻓﻘﺪان ﺣﺮﮐﺖ و زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و اﻧﻔﻌﺎل اﺳﺖ، ﺷﺒﯿﻪ ﺻﻮرتﻫﺎیی از اﺷﯿﺎ و اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﻋﻢ از زﻧﺪه و ﻣﺮده ﮐﻪ در ﺧﻮاب و ذﻫﻨﻤﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه میﮐﻨﯿﻢ؛١ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮخی ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎی اﺷﯿﺎ در آﯾﯿﻨﻪ اﺳﺘﺸﻬﺎد می‌کنندﮐﻪ آن دارایﺻﻮرت و ﻣﻘﺪار، رﻧﮓ ﺑﺪون ﻣﺎده و ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ.

روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاد از ﺗﻘﺪم، ﺗﻘﺪم زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﮑﺎنی ﻧﯿﺴﺖ، ﭼﻮن در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺠﺮد، ﺣﺮﮐﺖ، زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن وﺟﻮد نیست ﺗﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد وﺟـﻮد ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل از ﺣﯿﺚ زﻣﺎنی ﻣﺘﺄﺧﺮ از ﻋﺎﻟﻢ ًﻋﻘﻮل و ﻣﺘﻘﺪم ﺑﺮ ﻋـﺎﻟﻢ ﻣﺎده اﺳﺖ یا آن از ﺣﯿﺚ ﻣﮑﺎن در ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺎص، ﻣﺜﻼ ﺗﺤﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻘﻮل و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﺳﻮت ﻗـﺮار دارد، ﭼﻮن ﻫﻢ زﻣﺎن و ﻫﻢ ﻣﮑﺎن ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻖ وﺟﻮد ﻣﺎدی ﻣﻌﻨﺎ ﭘﯿﺪا میﮐﻨﺪ، ﻟﺬا ﺳﺆال از «کی و ﮐﺠﺎ» ﺑﻮدن ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل و ﻋﻘﻮل بی‌معنی اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻘـﺪم آن‌ها ﺗﻘﺪم رتبی و ذاتی اﺳﺖ. ﻣﻮﺟﻮدات عقلی اﻋﻢ از وﺟﻮد ﻧﻮری اﻫﻞ ﺑﯿﺖ و ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻣﺠﺮد، در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل ﺗﻤﺜﻞ ﭘﯿﺪا میﮐﻨﻨﺪ، ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﮐﻪ وﯾﮋگیﻫﺎی ﺧﺎص ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺜﻞ ﻣﻮﺟﺐ اﻣﺘﯿﺎز و ﺷﻨﺎﺧﺘﺸﺎن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ میﺷﻮد.

ﺑﻪ ﺗﻘﺮﯾﺮی، ﻋﻘﻮل ﻣﺠﺮد و ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻘﻮل،ّﻋﻠﺖ ﻣﻔﯿﻀـﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎلی و ﺻﻮر ﻣﺜﺎﻟﯿﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن، ﻧﻮعی راﺑﻄﻪ علی و ﻣﻌﻠﻮلی ﺑـﯿﻦ آن دو میﺷﻮد. از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ می‌آﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎل و ﺻﻮر ﻣﺜﺎﻟﯿﻪ آن، ﻗﯿﺎم ﺻﺪوری ﺑﻪ ﻋﻘﻮل دارﻧﺪ و ازآﻧﺠﺎﮐﻪ اﯾﻦ ﺻﻮر، ﻣﺎده و ﻣﮑﺎن و ﻣﺤﻞ ﻧﺪارﻧﺪ، در جهتی از ﺟﻬﺎت ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎده ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ، ﺑﻪ آن‌ها ﻣﺜﻞ ﻣﻌﻠﻘﻪ ﮔﻔﺘﻪ میﺷﻮد.