کتاب «اسلام و مسئله ملیت» نوشتهی مرتضی مطهری، به موضوع ملیتگرایی و ناسیونالیسم و ارتباط آن با دین اسلام میپردازد و نقش و تأثیر دین در فرهنگ ایرانی و ملیگرایی را مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد.
کتاب پیش رو دربردارندهی یک دیباچه، سه سخنرانی و یک بخش ضمیمه است. دیباچه با نام ایران و اسلام، حاوی دو مقاله از شهید مرتضی مطهری است. قسمت بعدی سه سخنرانی استاد را شامل میشود که حدود سال 1347 در میان اعضای انجمن اسلامی مهندسان بیان شده است. بخش بعدی مقالهای تحت عنوان خدمات ایرانیان به فرهنگ اسلامی تا قرن پنجم است که به موضوع ناسیونالیسم و ملتپرستی پرداخته شده. سالیان درازیست که از مسئله ملیت در جهان اسلام، بین ایرانی و عرب و ترک و... به وسیله عوامل استعمار تبلیغ و به شکل ابزاری علیه اسلام بهره گرفته میشود. بخش ضمیمه، مقالهای است از استاد شهید با عنوان «خدمات ایرانیان به فرهنگ اسلامی تا قرن پنجم» که تفصیل این مقاله در کتاب «خدامت متقابل اسلام و ایران» آورده شده است.
سیاست رژیم شاه مبارزه با اسلام و بازگشت ایران قبل از اسلام بود. جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی و تغییر تاریخ اسلامی به تاریخ شاهنشاهی در سال 1355 دو گام برای انجام این عمل محسوب میشد. از این رو بعضی از مطالب و نکات مرتضی مطهری در کتاب پیش رو به سیاست رژیم شاه در مبارزه با اسلام و تحت عنوان ملیتگرایی و ناسیونالیسم ایرانی میپردازد. این کتاب به شما اثبات میکند که نه فقط ضدیتی بین اسلام و ملیت ایرانی نیستT بلکه اسلام جزئی از ملیت مرم ایران محسوب میشود.
آیتالله مرتضی مطهری (Morteza Motahhari) در 13 بهمن 1298 در شهر فریمان از توابع مشهد در خانوادهای روحانی با اصالت سیستانی به دنیا آمد. در 12 سالگی وارد حوزه علمیه مشهد شد و به تحصیل مقدمات علوم اسلامی پرداخت. در سال 1316 برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه علمیه قم رفت. مطهری نزد آیتالله صدوقی، کتاب «مطوّل» را آموخت و نزد آیتالله مرعشی نجفی، «شرح لمعه» را یاد گرفت. در دوره سکونت 15 ساله خود در قم از بروجردی (در فقه و اصول) و امام خمینی (به مدت 12 سال در فلسفه و اصول) و علامه طباطبائی (در فلسفه: الهیات شفای بوعلی و دروس دیگر) بسیار فراگرفت. وی در مدت سکونت خود در قم در کنار تحصیل علم، در فعالیتهای اجتماعی و سیاسی نیز شرکت میکرد و با فدائیان اسلام در ارتباط بود. در سال 1334 نخستین جلسه تفسیر انجمن اسلامی دانشجویان توسط مطهری شکل گرفت، و در همان سال تدریس خود را در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران شروع کرد. در سالهای 1337 و 1338 و بعد از ایجاد انجمن اسلامی پزشکان، مطهری به یکی از سخنرانان اصلی این انجمن تبدیل شد. او در طول سالیان 1340 تا 1350 سخنران ویژهی این انجمن به شمار میرفت.
مرتضی مطهری در نیمهشب سهشنبه 12 اردیبهشت 1358 بعد از اتمام جلسهای در منزل یدالله سحابی به همراه جمعی از رجال سیاسی انقلابی، در تاریکی شب و هنگام خروج از محل جلسه، توسط یکی از افراد گروه فرقان با اسلحه مورد حمله قرار گرفت و بعد از انتقال به بیمارستان طرفه از دنیا رفت. قاتلان او سه نفر به اسامی محمدعلی بصیری، حمید نیکنام و وفا قاضیزاده بودند.
سالها مبلغان مسیحی در دنیا علیه اسلام اینچنین تبلیغ میکردند که مسلمین بر سر هر ملتی که میریختند میگفتند یا اسلام یا شمشیر؟! در صورتی که این یکی از افتراهای تاریخ است. نه مسلمین چنین پیشنهادی میکردند و نه اتباع سایر مذاهب در هنگام فتوحات اسلامی مسلمانان شدند، بلکه بعدها در طول سه چهار قرن اسلام تدریجاً بر سایر مذاهب پیروز شد و غالب مردمی که اسلام اختیار کردند، در عصری اختیار کردند که سیادت عرب بکلی از میان رفته بود و نژادهای غیرعرب روی کار آمده بودند. هیچ دلیلی برای مسلمان شدن اقوام دیگر جز نفوذ معنوی اسلام وجود ندارد. بهعلاوه نفوذ اسلام در دلها آنقدر عمیق بوده است که به هیچ نحو با این فرض که اسلام به زور بر مردم مسلمان تحمیل شده است جور در نمیآید.