کتاب نظام اخلاقی اسلام نوشته علی صفاییحائری منتشر شده در انتشارات لیلهالقدر است. کتاب نظام اخلاقی اسلامی مجموعهای است از سخنرانیهای استاد درباره جایگاه نظامها در دین و ضرورت طرح آن ها به خصوص نظام اخلاقی اسلام که با توجه به دعای مکارم الاخلاق به جایگاه نظام اخلاقی اسلام، پرداخته است.
در این مختصر بیان شده که چگونه معرفت (یقین) به همراه محبت (ایمان) و نیت و عمل آدمی، ترکیب میشود و سپس این ترکیب به تبدیل سیئات به حسنات میانجامد؛ «یبدل الله سیئاتهم حسنات». نظام اخلاقی اسلام همین ترکیب و تبدیل است. ترکیبی است که از معرفت و محبت و نیت و عمل، که سبب تبدیل بدیها به خوبیها میشود.
این کتاب در سه فصل تهیه و تنظیم شده است: فصل اول به جایگاه نظامها در مجموعه دین، ضرورت طرح نظامها، جایگاه نظام اخلاقی، مکاتب اخلاقی و نقد آنها و تفاوت نظام اخلاقی با احکام و... توجه دارد. فصل دوم به دعا و حقیقت آن و فصل سوم به مروری بر دعای مکارم الاخلاق و ارتباط فرازهای آن در سه بخش 1_ خواستههای انسان در خلوت خود، 2_ در حضور جمع و 3_ در حضور حق، میپردازد.
دین با رسول و با روش برخورد او و با تربیت و هدایت او آغاز میشود و به همین خاطر عقل هم محتاج اوست و عقل و فلسفه از همین تربیت و از همین روش و بینش و گرایش بهره مند میشود. پس دین با هدایت رسول به معرفت انسان، غیب، اللَّه، وحی و یوم الآخر میرسد.
معرفت انسان در قدر و استمرار او که بدون ایمان به انسان و از دست رفتن آدمی، هیچ گونه ایمانی تحقق نمییابد؛ که: «الذین خسروا انفسهم فهم لایؤمنون». و معرفت غیب و شهادت، که با توجه به قدر انسان و با توجه به محدودیت جهان مشهود و با توجه به بی قراری انسان و با توجه به کنجکاوی او که حق و نظام و جمال و اجل را مییابد. و معرفت اللَّه که حاکم، یگانه، بی نیاز، نامحدود و بی مانند است و همه نیازمند اویند. و معرفت وحی که یک جریان مستمر از آغاز تا انجام است و برای انسانِ بیش از هفتاد سال و محدود در امکانات ضرورت دارد. معرفت یوم الآخر که از ترکیب و تقویم آدمی و بافت و ساخت انسان و جهان به دست میآید.