کتاب مغنیالطلاب فی معانیالابواب به قلم حجتالاسلام محسن قانعی توسط انتشارات حوزه علمیه خراسان به چاپ رسیده است.
برای تفقه در دین و دستیابی به ملکه اجتهاد که مهمترین رسالت حوزه های علمیه است مقدماتی لازم است. یکی از این مقدمات آشنایی بلکه تخصص در زبان و ادبیات عربی است که خود متشکل از علومی چون صرف، نحو، بلاغت و ... است. بدون تردید یکی از مؤثرترین این دانشها دانش صرف و مهم ترین و مشکل ترین بخش آن، مبحث معانی ابواب است. طلاب به جد نیازمند فراگیری این مقوله به صورت دقیق و کاربردیاند.
نویسنده این اثر با توجه به اهمیت فراوان مبحث معانی ابواب در فهم معارف دین و نبود کتابی که به صورت جامع این مبحث را شرح و بسط داده باشد، اقدام به نگارش این کتاب نموده است که دارای ویژگیهایی از جمله شرح جامع و مستند رویکرد آموزشی، ارائه تمرینها و پرسش برای تثبیت یادگیری، نقد و بررسی دیدگاه.ها و نتیجهگیری و ... میباشد. خواننده این کتاب با مطالعه این کتاب با امور زیر آشنا میگردد:
۱. دستهبندی معانی بابها
۲. تشخیص آسان معانی بابها
۳- تفاوت معانی بابها
۴- استدلالهای علمی در معانی بابها
۵- ارائه کاربردی معانی بابها
۶- پژوهشهای مناسب
۷- بررسی و نقد دیدگاهها
گاهی بایسته است از میان چند معنای احتمالی معنایی را که به راحتی به ذهن خطور می کند، به عنوان اصل در نظر گرفت و دیگر معناهای دارای تکلف و تأویل را کنار گذاشت. علامه طباطبایی در تفسیر آیه «وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذکْرِنَا وَاتَّبَعَ هَواه " مینویسد: منظور از اغفال قلب، چیره کردن غفلت بر او است.
یعنی او را غافل گرداندیم و او را به سبب مجازات از ذکر خداوند به فراموشی انداختیم، زیرا آنان ابتداء در برابر حق عناد ورزیدند، پس خداوند نیز گمراه کرد آنان را با غافل گرداندن از یاد خودشان نظیر این آیه: (وَجَعَلْنَا عَلَی قُلُوبهِمْ أَکِنَّةٌ أَن یَفْقَهُوهُ وَ فِی آذَانِهِمْ وَقرا). پس کسی نگوید: چون جبر پیش میآید باید معنای أَغْفَلْنا قلبه را تأویل کرد، نظیر اینکه گفت: عرضناه للغفلة یا نسیناه إلی الغفلة. زیرا در آن صورت با توجه به آیات دیگر میگوییم: آنان خود در ابتداء مشکل را ایجاد کردهاند و سپس خداوند گمراهترشان فرمود. مانند: «فی قُلُوبهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا) ، یا فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ وَاللَّهُ لَا یَهْدی الْقَوْمَ الْفَاسقِینَ) . در نتیجه ما أَغْفَلْنا را به معنای تعدیه میگیریم به سبب تبادر و قاعدة: حمل الشیء علی الأعم أغلب. چنان که معنای اصلی باب افعال نیز تعدیه است.