کتاب مبانی فقهی روابط بینالملل نوشتۀ محمود علوی است که توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. این اثر، کتابی جامع در زمینۀ بررسی مسائل فقهی مرتبط با روابط بینالملل است. علوی در این کتاب به شفافسازی مفاهیم بنیادی فقهی که در تعاملات و روابط بینالمللی مؤثر هستند، میپردازد و حوزهای نوظهور را در علم فقه تحلیل میکند. موضوع این کتاب - چنان که از نامش پیداست - آن دسته از قواعد فقهی است که جنبۀ زیربنایی برای روابط بینالملل دارد و شکل و جهت و اهداف روابط خارجی حکومت اسلامی را ترسیم میکند و دولت اسلامی میبایست سیاست خارجی خود را بر مبنای آنها تنظیم نماید.
نویسنده با رویکردی تحلیلی، ضمن بررسی متون فقهی و سیرۀ نبی اکرم (ص)، به الزامات حقوقی و اخلاقی روابط بینالملل از دیدگاه اسلامی میپردازد. او به ریشهشناسی اصولی چون جنگ، صلح، تجارت، حقوق بشر و مسائل پناهندگی میپردازد و مبانی فقهی هر یک را در بستر صدق و عدل که از اصول بنیادی اسلام است، تبیین میکند. فرضیات این کتاب در تلاش است تا نشان دهد که فقه اسلامی میتواند به عنوان یک اساس نظری محکم برای تحلیل و تصمیمگیری در عرصههای روابط بینالملل عمل کند و به پرسشهای معاصر پاسخ دهد.
علوی همچنین با بهرهگیری از نظریات فقیهان و محققان معاصر، به تبیین الزامات و چالشهای پیشروی کشورهای اسلامی در نظام بینالملل میپردازد و فرصتها و تهدیدهای آن را مورد بحث قرار میدهد. او تلاش میکند تا نشان دهد که چگونه اصول فقهی میتوانند به سیاستگذاران کمک کنند تا تصمیمات بهتری در عرصۀ بینالملل اتخاذ کنند و بر پایههای اخلاقی و اسلامی اقدام نمایند.
این کتاب، نه تنها برای اهل علم و پژوهشگران، بلکه برای سیاستمداران و متخصصان حقوق بینالملل نیز منبعی آموزنده و راهگشاست. در مجموع، مبانی فقهی روابط بینالملل به عنوان اثری نظری و کاربردی، افقهای نوینی را پیش روی مخاطبان قرار میدهد و درک بهتری از تعاملات بینالمللی در چارچوب فقه اسلامی فراهم میآورد.
در مقام تقسیم بیع، آن را بر دو قسم معاطات و بیع به صیغه تقسیم نموده و میفرماید: «گفتنی است که این تقسیم بیع به اعتبار سبب بیع است نه مسبّب آن، و تقسیم بیع به اعتبار مسبّب آن، تبعی و بالعرض، به تبعیّت از تقسیم در اسباب آن میباشد، و بنابراین، معاطات به طور مطلق، رفتاری است که سبب انشای معاملهای اعمّ از عقد یا ایقاع میگردد، بنابر اینکه معاطات در عقود و ایقاعات جریان داشته باشد ...»