کتاب مبانی معرفتشناختی علوم انسانی از منظر قرآن کریم اثر رمضان علیتبارفیروزجایی در گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده است. ایشان در این اثر به استخراج و استنباط مبانی معرفتشناختی از منبع وحی و تحلیل و بررسی آن جهت تولید علوم انسانی اسلامی پرداخته است.
مبانی معرفتشناختی، تمامی تصورات و تصدیقاتیاند که فهم و قبول مسائل آن علم، متوقف و مبتنی بر آنهاست و داوریها، موضعگیریها و سایر فعالیتهای علمی و معرفتی در این علوم، بر اساس آن شکل میگیرند. این مبانی اعم از مبادی بدیهی و نظری، مبادی فرادانشی و فرامسألهای است که در ارکان مختلف علوم انسانی؛ اعم از غایت، هدف، موضوع، روش و امثال آن، نقش دارند. از جمله تأثیرات مبانی، نقش آنها در ماهیت و هویت علم است و بر پایه آن، علم به دینی یا سکولار تبدیل خواهد شد.
علوم دارای عناصر و مولفههاییاند که طبق آنها، متصف به دینی یا سکولار بودن میشوند، از جمله آنها مبانی و پیش انگارهها است، مراد از مبانی، پیشفرضها و پیشانگارههایی است که علوم، نظریهها و مسائل علمی، بر آن مبتنیاند و داوریها، موضعگیریها و سایر فعالیتهای علمی بر اساس آنها شکل میگیرد. در این کتاب، به سه محور کلی در حوزه مبانی معرفتشناختی علوم انسانی اسلامی از منظر قرآن کریم پرداخته شده است: قلمرو معرفتی علوم انسانی، منابع معرفتی علوم انسانی و اعتبارسنجی علوم انسانی.
از جمله روابط انسانی رابطه وی با جهان پیرامون خود است. روابط انسانی در این باب، اعم از رابطه فرد، افراد یا جامعه با جهان پیرامون میباشد. مراد از جهان پیرامونی، جهان مادی و طبیعی است و زمین و تمامی موجودات در آن (کوهها، دشتها، رودها، معادن جنگلها گیاهان حیوانات، انسانها، جنها و....) و همچنین ستارگان و سیارات را شامل میشود.
رابطه انسان با جهان پیرامونی همانند رابطه انسان با دیگران از یک سو، نوعی رابطه با خود بوده و در نهایت به خود برمیگردد و از سوی دیگر رابطه انسان با خدا نیز به شمار میرود؛ زیرا جهان خارجی که طرف رابطه ماست، آفریده خداوند است: «الله خالق کل شیء» (زمر (۶۲) این آیه ناظر به توحید در خالقیت و ربوبیت است. بر اساس آیات قرآن کریم این روابط را میتوان حداقل در سه دسته کلی تقسیم کرد: رابطه انسان با اشیاء، رابطه انسان با حیوانات و رابطه انسان با جنیان و شیاطین.