کتاب علم و فناوری در اسلام، اثر فواد سزگین با ترجمه عبدالله فرهی؛ به شناسایی و معرفی ابزار آلات و تجهیزاتی علمی که مسلمانان آنها را ساختهاند یا بازسازی کردهاند میپردازد. مباحث این کتاب بر اساس توصیفات بر جای مانده از مسلمانان درباره این ابزارهاست که در درون محیط علم و فناوری اسلامی مورد استفاده قرار گرفته یا تکامل یافته و یا اختراع شدهاند.
نویسنده، کتاب را به شکلی سه زبانه تهیه کرده و پس از ذکر جملاتی از برخی دانشمندان و درباره روحیهپژوهشی آنان و اشاره به شماری از کارهای علمی بزرگ مسلمانان مجموعهای از بزرگترین اختراعات آنان را به تصویر کشیده است.
رصدخانهی شهر ری
این رصدخانه بنا به درخواست ستارهشناس بزرگ، حامد بن خضر و خجندی (در نیمهی دوم سدهی چهارم هجری/نیمهی دوم سدهی دهم میلادی) توسط امیر فخرالدولهی دیلمی ساخته شد. با توجه به وجود زاویهیاب (سدس) مدوّری با قطر 40 متر در این رصدخانه، امکان سنجش دقیق ارتفاع خورشید در آنجا وجود داشت. این رصدخانه اساساً به قصد حل این مسأله ساخته شد که آیا میل و درجهی انحراف زمین ثابت است یا متغیر؟ خجندی پس از انجام مشاهدات دقیق و ثبت نتایج رصدهای صورت گرفته با کمک سدس، حتی به ثانیه و نه فقط به دقیقه، در نهایت به این نتیجه رسید که میل زمین به مرور زمان در حال کاهش است.
نمونهی ذاتالحِلَق رصدخانهی مراغه
این وسیله برای استخراج درجات طول و عرض ستارگان ثابت در آسمان مورد استفاده قرار میگرفت. این نمونه بر اساس تصاویر و توضیحات ارائه شده در کتابی نوشته شده به سال 660 ق دربارهی ارصاد ستارگان ساخته شده است.