کتاب چند گفتار درباره نسخههای نهجالبلاغه، اثر محمدکاظم رحمتی؛ تلاشی است در جهت معرفی معیارهای شناخت نسخههای مادر در روند کتابت و استنساخ نسخههای نهجالبلاغه در طول تاریخ. آنگونه که در این تحقیق بیان شده است، در جریان کتابت نهجالبلاغه، میتوان برخی نسخههای مادر را شناسایی کرد؛ بر این اساس، اگر بتوان نسخههای مادر اصلی را بر اساس شواهد روشن و دقیقی شناسایی کنیم و دریچۀ تازه در تحقیق نهجالبلاغه ارائه داد. بر اساس شناسایی نسخههای مادر در روند کتابت نهجالبلاغه، میتوان در تحقیق و تصحیح آن بر اساس معیارهای مورد بحث، نسخه گزینی را به شکل دقیقتری انجام داد.
سرخسی و کتاب اعلام نهجالبلاغه
در کنار زبدۀ التواریخ، اثر مشهور دیگر موجود او، شرحی مختصر بر نهجالبلاغه به نام اعلام نهجالبلاغه است. روایت نهجالبلاغه در میان عالمان غیر امامی نیشابور نیز متداول بوده است. عالمان نیشابوری حتی با تحریر کاملتری نهجالبلاغه که مشتمل بر اضافاتی بوده نیز آشنایی داشتهاند. نسخۀ اخیر نهجالبلاغه متداول در میان عالمان نیشابوری که مشتمل بر افزودههای خاص نیز میباشد، میتوان تحریر نیشابوری نهجالبلاغه نامید که مادر برخی از نسخههای کتابت شدۀ نهجالبلاغه در بعد بوده است.
نسخهای از کتاب اعلام نهجالبلاغه به شمارۀ 1199 و به عنوان نسخهای کتابت شده از قرن یازدهم را نخستین بار امتیاز علی خان عرشی معرفی کرده و در توضیح بیشتر در خصوص آن گفته شده که شرحی بر نهجالبلاغه است که به خطا مؤلف آن علی بن ناصر، معاصر سید رضی نسبت داده شده است.
در نسخۀ اخیر نام کتاب نیز ذکر نشده و امتیاز علی خان عرشی، در فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ نواب رضا شهر رامپور، نامی برای نسخه که به سبب کرمخوردگی آسیب جدی نیز دیده، ذکر نکرده است. توصیف امتیاز علی خان عرشی و تردید وی در باب نام و مؤلف کتاب نشان میدهد که او شناختی از علی بن ناصر سرخسی، مؤلف اعلام نهجالبلاغه نداشته و حتی در انتساب نسخه به وی تردید داشته است.. .