اگر تقوا برای ما طوری معرفی شود که تنها بُعد سلبی آن مورد توجه قرار گیرد، آنگاه ما صرفاً خود را به تقوا «مجبور» خواهیم دید؛ و از سر «اضطرار» با آن کار خواهیم داشت.
درحالی که باید تقوا برایمان محبوب نیز باشد؛ و غیر از ضرورت، زیبایی آن را هم ببینیم، و از تصور تحقق آن در روح خود احساس لذت بکنیم.
در نوشتار حاضر چهار مفهوم مهم دینی یعنی «تزکیه»، «اخلاص»، «حکمت» و «تقوا»، به طور مختصر مورد بحث قرار گرفته است و در مورد راههای دستیابی به آن ها گفتگو شده است. موسسه بیان معنوی کتاب تقوا حکمت اخلاص تزکیه را از بیانات استاد علیرضا پناهیان در مورد چهار موضوع ذکر شده تدوین و تهیه نموده است.
ضرورت تزکیه
به هر حال برای درک بهتر ضرورت تزکیه، خوب است این نکته را هم بدانیم که اگرچه ما آدمها با نهادی پاک به دنیا میآییم، ولی به مرور بدیهایی در ما شکل میگیرد، که ناشی از برخی خصلتهای دنیا و عموم بیدقتیهای ماست. شاید علت استعداد زیاد ما آدمها برای آلوده شدن این است که روح انسان آنقدر لطیف است و روند رشد و کمال آنقدر دقیق است که با کوچکترین غفلت، غبار بدی روی زیباییهای دل انسان را میپوشاند، و حتی باید گفت: هرچه دقت کنی باز این اتفاق رخ خواهد داد. به عبارتی بهتر باید گفت: هرچه دل را جلا بدهی جا دارد، و جلا دادن دل هیچگاه پایان نمیپذیرد.
جان انسان که در قرآن از آن به «نفس» تعبیر شده است، آنقدر نامحدود و تزکیهپذیر است که بزرگانی مانند اولیاء خدا که در اوج پاکی بودهاند هم، هیچگاه در این مسیر متوقف نشدهاند و از تزکیۀ نفس باز نایستادهاند. و به همین دلیل همیشه به عملیات تزکیه نیاز است، تا با پاک کردن روح از زایدات که منشاء بدیها هستند، جلوی ریشه دواندن آنها گرفته شود و زمینه برای کاشتن نهال خوبیها در دل و آماده ساختن روح برای رویش فضائل فراهم گردد. هرچند تزکیه برای آدمهای بد، که انبانهای از رذائل در جان خود انباشته کردهاندواجبتر و ضروریتر است.