کتاب فقه و عقل اثر استاد ابوالقاسم علیدوست به زبان فارسی در موضوع تبیین نقش عقل در فرآیند استنباط است. این کتاب در انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.
نویسنده استاد ابوالقاسم علیدوست، در این اثر میکوشد تا ضمن نقد دیدگاهها، مبانی، ادله و نتایج کاربردهای استقلالی و غیر استقلالی عقل، آسیبهای کاربرد عقل در فقه را روشن سازد و به شبهات و پرسشهای پیرامونی آن پاسخ گوید. دریافت جوایز و رتبههای گوناگون در مجامع و همایشهای علمی مختلف در کارنامه این اثر به چشم میخورد؛ از باب نمونه میتوان به جشنواره علامه طباطبائی اشاره کرد که این کتاب را به عنوان کتاب ممتاز معرفی کرده است.
همچنین این اثر متن درسی برخی از مراکز معتبر علمی است؛ به عنوان نمونه جامعه المصطفی العالمیه این کتاب را تلخیص و در عِداد کتب درسی خود جای داده است. نکته دیگر اینکه این اثر جزو اولین آثار در موضوع خود بوده و به عنوان یکی از کتب مرجع در این زمینه قلمداد میگردد و رفرنسهای بیشماری به آن داده شده است.
یکی از مسلمات دین اسلام، داشتن شریعتی جامع در همه زمانها و مکانها، و برای عموم انسانها است. علم فقه تنها علمی است که بیان این شریعت جامع را بر عهده دارد. بدین جهت، فقیهان در طول تاریخ اسلام بر اجتهاد و استنباط احکام از منابع آن همت گماردند.
بسیاری از آنها تا آن جا که قدرت بشری اجازه میداد در این راه کوشیدند و بانگرشی فنی، همه جانبه و تهی از سلیقه شخصی و خود سانسوری و تساهل و احتیاط بی جا، احکام را از منابع استنباط کردند و در معرض عمل خلق قرار دادند.