کتاب اخلاق در خانواده از منظر قرآن و نهجالبلاغه نوشته مرجان باوفا که انتشارات جمکران به چاپ رسانده است. در این کتاب، عوامل موثر در اخلاق خانوادگی برای استحکام سلامت فرد و جامعه را از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه بیان کرده است.
در کتاب اخلاق در خانواده ضمن معرفی عوامل تاثیرگذار اخلاقی هر یک از اعضای خانواده نسبت به یکدیگر، مصادیق قرآنی و نهج البلاغه با عملکرد خانوادههای امروزی نیز تطبیق داده شده است.
برای شناخت اخلاق خانوادگی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه باید ابتدا آگاهی مختصری نسبت به تعاریف اخلاق، خانواده و مهمترین واژههای مرتبط با آنها به دست آورد.
واژه ((اخلاق)) جمع ((خُلق)) و در لغت به معنای ((سرشت و سجیه)) اعم از سجایای نیکو و پسندیده یا سجایای زشت و ناپسند است. در عموم کتابهای لغوی، این واژه با واژه ((خَلق)) همریشه شده است. خُلق زیبا به معنای بهر همندی از سرشت و سجیهای زیبا و پسندیده و خَلق زیبا به معنای داشتن آفرینش و ظاهری زیبا و اندامی موزون است.
حضرت علی علیهالسلام در این باره میفرمایند:(( حُسنُ الخُلقِ لِلنَّفس و حُسنُ الخَلقِ لِلبَدَنِ؛ خوش خُلقی برای نفس و زیبایی خلقت برای بدن است)).
اخلاق در اصطلاح، ملکه یا حالتی است که در نفس انسانی رسوخ کرده و باعث میشود اعمال بدون فکر و تأمل از او سر بزند. برای مثال، کسی غوّاص یا شناگر است که بدون تأمل، داخل آب شده و مشغول شنا شود؛ اما کسی که ابتدا به ارزیابی آب و تأمل در آن پرداخته و سپس با احتیاط وارد آب میشود، غوّاص نیست. مسائل اخلاقی نیز این گونه است. اگر کسی عادت به فضایل اخلاقی کند؛ به طوری که بدون تأمل به انجام آنها بپردازد، او دارای ملکه فضایل اخلاقی است؛ اما کسی که ابتدا مقداری فکر میکند و پس از تأمل به این نتیجه میرسد که باعفت باشد یا به عدالت عمل کند، او دارای ملکه عدالت نبوده و از نظر اخلاقی نمیتوان او را صاحب فضایل اخلاقی نامید.
بنابراین، صفات و ویژگیهای پایدار در نفس را که موجب میشود کارهایی متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نیاز به تفکر و تأمل از انسان صادر شود، ((اخلاق)) گویند.