حتماً نام بزرگمهر را شنیدهاید. حکیم و دانشمند بزرگ ایرانی، وزیر انوشیروان. شاید این را هم شنیده باشید که ابداع بازی «تختهنرد» را به او نسبت میدهند، اما احتمالاً بیشتر داستانهای شگفت و مهیج او را نشنیدهاید. اگرچه بعضاً این داستانها جنبه اساطیری دارد، اما این حسن را دارد که سرشار از حکمت و پند است و از آنها درسهای فراوان میگیریم.
با توجه به اینکه لازم است بزرگان و اندیشمندان تاریخ و کشور خود را بهتر بشناسیم و از ماجراهای آنان درس و عبرت بگیریم و چون نام بزرگمهر علیرغم جایگاه و اهمیت تاریخیاش، کمتر شناخته شده است، کتاب زیباترین داستان های بزرگمهر نوشته شده است.
بزرگمهر کیست؟
بزرگمهر بختگان، فرزند بُختگ، وزیر خسرو اول انوشیروان ساسانی در قرن ششم هجری (۵1۱ - ۵۷۹ م) است.
تاریخ دقیق تولد و مرگ او معلوم نیست. میگویند در روز ۱۸ دیماه، در شهر مرو خراسان به دنیا آمد. نام وی در متون پهلوی «وُزُرگمهرِ بُختَگان» و در متون عربی، «بزرجمهر» یا «بوذرجمهر» آمده است. همچنین در شاهنامه فردوسی نیز بهصورت «بوزرجمهر» به کار رفته است. از بررسی فرهنگ شاهنامه چنین برمیآید که این نام، به سبب سازگاری با وزن شعر (بحر متقارب) بهصورت بوذرجمهر بهکار رفته است. قدیمیترین شکل ضبطشده بزرگمهر در کتیبهها «برزو مهر» است. بزرگمهر در لغت به معنی «آفتاب بزرگ» یا «صاحب محبت بزرگ» است.
بزرگمهر بُختَگان در تاریخ، شخصیتی رازآمیز است. وزیری دانا، پر از داستانهای پندآموز و گزینگویههای عبرتآمیز که پژوهشگران بسیاری تلاش کردهاند تا رد او را در تاریخ پیدا کنند. ازآنجاکه نامش در متون دوره ساسانی و اوایل اسلامی نیامده، برخی او را افسانهای دانستهاند. اما بعضی هم او را همان برزویه پزشک دربار انوشیروان میدانند که کتاب «پنچَهتَنتره» را به ایران آورد. همانکه ترجمهاش به کلیلهودمنه مشهور شد. هر دو اهل مرو هستند و چون مقدمهنویس کلیلهودمنه را بزرگمهر دانستهاند، پس این دو را هم یکی میدانند. هرچه هست، پژوهشگران او را یکی از شخصیتهای مهم دوره ساسانی میدانند. حکیمی باهوش و فراست که به عدل و داد و صلح میاندیشید.