کتاب تحولات قانونی توبه مجرم، اثر سجاد رضائینژاد دیلمی و سیده مائده تقوی میانپشته؛ در سه فصل به نگارش درآمده است، که هر فصل جداگانه به بررسی تحولات قانونی توبه مجرم در حقوق کیفری ایران بر اساس تغییر و تحولات ایجاد شده در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 میپردازد.
توبه در حقوق جزای اسلامی به عنوان یکی از موارد سقوط مجازات شمرده شده است، از دیدگاه قرآن و سنت فرصتی داده شده به مجرم است تا از رفتار خود پشیمان گشته و راه اصلاح در پیش گیرد.
بخش اول: شناسایی و تعریف توبه
توبه از مادهی «توب» به معنای «رجوع» یعنی بازگشت است (قرشی،1375، ج1: 357). ابن فارس در معجم مقائیس اللغه میگوید: «توب، التاء و الواو و الباء کلمه واحدهی تدل الی رجوع، یقال تاب من ذنبه ای رجع عنه، یتوب الی الله توبه و متابا» (ابن فارس،1389 ق، ج1: 375). در «مجمع البیان» آمده: اصل توبه رجوع از عمل گذشته است (طبرسی، 1372، ج 1: 200). ابن منظور در لسان العرب، توبه را چنین معنا کرده است: «التوبه، الرجوع من الذنب» (ابن منظور، 1408 ق، ج2: 61 ). حسین بن محمد دامغانی، معروف به فقیه دامغانی میگوید: توبه در کلام الله مجید به معنی پشیمانی و گذشت و عفو و بازگشت از هر چیز به کار رفته است (دامغانی، 1977 م: 245 ). استاد شهید مطهری در تعریف توبه مقرر میدارد: «توبه عبارت است از یک نوع انقلاب درونی، نوعی قیام، نوعی انقلاب از ناحیهی خود انسان علیه انسان» (مطهری، 1374:110) در واقع، توبه در اصطلاح دینی و اخلاقی، به معنای بازگشت از گناه میباشد و به گونهای که مرتکب، پشیمان شود و تصمیم گیرد که دیگر مرتکب گناه نشود (ایمانی، 1382: 141).
در قرآن کریم اصطلاحاً توبه به دو صورت بیان شده است:
1. توبه و بازگشت بنده به سوی خداوند، مثل «یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوحاً» (تحریم / 8) که منظور از توبه انسان، همان بازگشت و ندامت از اعمال زشت و خلاف گذشته است.. .