دوره دانش آموزی مهمترین، ماندگارترین، پرخاطرهترین و اثربخشترین دوره حیات هر فردی است. دورهای کـه هرچنـد تحصیـل و یادگیـری مهـمترین وظیفـه دانـش آموزان اسـت؛ سـیمای آمـوزش وپـرورش هر جامعه در کارکـرد مـدارس آن در ابعـاد مختلـف مشـهود اسـت و چشـمانـداز آینـده هـر جامعـهای در مـدارس امروز آن ترسـیم میشـود.
یکی از اساسیترین مولفهها که ریشه در تاریخ حیات بشر دارد که یک امر آموزشی و فرهنگی محسوب میشود؛ مشارکت و همکاری است. پروژههای تربیتی، فعالیتهایی قانونی هستند که جزئی از برنامههای مراکز آموزشی محسوب میشوند. این فعالیتها بـه منظـور حفـظ انگیـزه و ایجـاد چالـش در یادگیرنده، به منظور تجربه در فضـای آزاد، در عین حال مرتبط با موضوعات درسـی طراحی میشوند. دامنهای که برای پروژههای تربیتی در نظر گرفته میشود، از محیط مراکز آموزشی تا فضای بیرون از آن ها را شامل میشود. در حوزه تعلیم و تربیت، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقشه راه تحول آموزش و پرورش برای تحقق چشمانداز ایران ۱۴۰۴ است. مدرسه در سند تحول بنیادین کانون تغییر, تحول و نشاط در محله است و از این لحاظ میبایست رویکرد مدرسـه از انتقال صرف دانش در مدرسـه به سـمت تقویت ابعاد تربیتی تغییر نماید.
1. ساخت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی:
- اعتقادی: پذیرش آگاهانه اصول دین و مذهب (توحید، نبوت، معاد)، تسلیم بودن در برابر قضا و قدر الهی، پرهیز از تحجر و خرافهگویی، امیدواری به رحمت خدا.
- اخلاقی: گسترش فضایل (صبر، توکل، شکرگزاری، وفای به عهد و خودسازی)، مبارزه با رذایل (عجب و خودپسندی، مصاحبت با بدان).
- عبادی: انجام واجبات، التزام عملی به ارزشها و احکام اسلامی، دعا و استعانت از خدا.
2. ساخت تربیت سیاسی و اجتماعی:
- سیاسی: آشنایی با قهرمانان و اسطورههای تاریخی و مذهبی و نهادهای سیاسی، احساس مسئولیت، تعامل، مشارکت، علاقهمندی به سنتها و ارزشها، اطاعت از قوانین.
- اجتماعی: پرداخت مالیات، مشارکت فعال در تصمیمگیری، دفاع از افتخارات، مبارزه در راه آرمانها، احترام به نمادهای ملی، احترام به حقوق دیگران (اعضای خانواده، دوستان، همسایگان و ...)، پاکیزگی و وقتشناسی، مؤدب و آرام بودن، احترام و اطاعت از بزرگتر و مربیان، احترام قائل شدن برای سایر دیدگاهها، سعه صدر.
3. ساخت تربیت زیستی و بدنی:
- رعایت بهداشت جسمی و روانی، مبارزه با عوامل ضعف و بیماری، حفاظت از منابع طبیعی و احترام به طبیعت.
4. ساخت تربیت زیبایی شناختی و هنری:
- درک موضوعات هنری، زیبایی ظاهری، خلق آثار هنری، خلق معنا و کشف معنا، دریافت احساس و معنا.
5. ساخت تربیت اقتصادی و حرفهای:
- پرهیز از اسراف و تبذیر، توجه به کارآفرینی، شغل درآمد حلال، انتخاب شغل مناسب با توجه به توانایی.
6. ساخت تربیت علمی و فناوری:
- فعالیت در زمینههای مختلف علمی، توجه به ابداعات و اختراعات، شفافسازی و حقیقتجویی، احترام قائل شدن برای دیدگاهها، رعایت انعطافپذیری در امور، حقیقتجویی.
من مدتها در دیدار با معلمان مسئولین فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگران این را تکرار کردم و خوشبختانه به نتیجه رسید؛ به این معنا که سند تحول بنیادی تهیه و تصویب شد. امروز آموزش و پرورش یک سند مکتوبی در دست دارد که شیوه ی تحول بنیادی در آموزش و پرورش را تعیین کرده است.
اگر میخواهیم تحول بنیادی در آموزش و پرورش انجام بگیرد؛ یعنی این پولی که شما خرج میکنید این وقتی که شما میگذارید، این معلمانی که شما در سراسر کشور به مدارس میفرستید اگر بخواهیم این موارد تأثیر بسزایی داشته باشد و به شکل بهینه از آن بهره برداری شود باید این تحول صورت بگیرد. این تحول به برنامه ریزی احتیاج دارد باید قدم به قدم این سند تحول اجرا شود.
برای تحول آموزش و پرورش روحیه ی انقلابی لازم است روحیه ی انقلابی یعنی ترس نداشته باشید، ملاحظه کاری نداشته باشید محافظه کاری نداشته باشید؛ وقتی تشخیص دادید عمل کنید اقدام کنید؛ پیش بروید به توقف راضی نشوید؛ کارها را تزیینی انجام ندهید. گاهی انسان یک کاری انجام میدهد حالت تزیینی و تشریفاتی دارد؛ اینها سم است: نخیر، کار را جدی انجام بدهید؛ این ها تحوّل را عملی میکند ممکن می کند تحقق پیدا میکند.