کتاب سفرنامه ناصر خسرو نوشته ی حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی و به کوشش نادر وزین پور گردآوری شده و توسط انتشارات امیرکبیر نیز منتشر شده است.
کتاب سفرنامه ناصرِ خسرو یادداشتهای نوشته شده توسط ناصر خسرو قبادیانی بلخی و گزارشی از یک سفر هفتساله است. این سفر در ششم جمادیالثانی سال ۴۳۷ قمری از مرو آغاز شد و در جمادیالثانی سال ۴۴۴ قمری با بازگشت به بلخ پایان پذیرفت. سفری به بلاد روم و مصر و حجاز و بینالنهرین که طی آن چهار بار زیارت خانه خدا کرده، از شهرها و روستاهای بسیاری گذشته، مراکز عمده تمدن اسلامی و عمارات و ابنیه تاریخی و مذهبی بسیاری را دیده و با زندگی اقوام گوناگون و طرز معیشت آنان آشنا شده و به دیدار رجال تاریخی و فرهنگی و سیاسی متعددی نایل شده است.
زبان مؤلف، با همه اشتمال بر واژه ها و ترکیباتی کهنه، بس سـاده و روشـن است و نمونه درخشانی از نثر نغز و پرمغـز و خـالی از حـشو و پـاکیزه فارسـی به شمار می رود. نویسنده ضمن وصف عمارات و ابنیه و مساجد و مشاهد، تعبیرات و اصـطلاحات معتبری به کار برده که در زمینـه معمـاری و شهرسـازی منبـع فیاضـی در اختیـار علاقه مندان می گذارد.
کتاب سفرنامه ناصر خسرو موجود، که شاید خلاصه ای از اصل کتاب باشد، نخستین اثر موجود از آثار منثور ناصرخسرو است. این کتاب شرح سفر هفت ساله مؤلف اسـت بـه بلاد روم و مصر و حجاز و بین النهرین که طی آن چهار بار زیـارت خانـه خـدا کرده، از شهرها و قراء و دیه های بسیاری گذشته، مراکز عمده تمدن اسلامی و عمارات و ابنیه تاریخی و مذهبی بسیاری را دیده و با زندگی اقوام گونـاگون و طرز معیشت آنان آشنا شده و به دیـدار رجـال تـاریخی و فرهنگـی و سیاسـی متعددی نائل شده است.
تاریخ نگارش کتاب به درستی معلوم نیست. نویسنده از مسیر سفر و از توقفگاه ها و شهرها و قریه ها و دیه ها و توصیف های بسیار دقیق و جالبی به دست می دهـد و به خلاف عامه سفرکردگان دروغ نمی بافد. از طرز معیـشت و آداب و اخـلاق و حکومت اقوام مختلف، اطلاعات تفصیلی و روشـنی در اثـر خـود فـراهم آورده است. بدین سان کتاب از لحاظ جغرافیای تاریخی و از جهت آشنایی به اوضاع و احوال جامعه ها و مراکز مهم تمدن اسـلامی در روزگـار مؤلـف جـامع مزایـای فراوانی است.
عناوین بخش های کتاب سفرنامه ناصر خسرو از قرار زیر است:
متن سفرنامه، سفر به شغل دیوانی، آهنگ حج پس از استعفا از شغل دیوانی، بازگشت به بیت المقدس، سفر به مصر...، سفر دوم حج، بازگشت به مصر ...، سفر سوم حج، بازگشت به مصر............، سفر چهارم حج، بازگشت به بلخ و پایان سفر ..
چاه زمزم
بئـر زمـزم از خانـه کعبـه هـم سـوی مـشرق اسـت و بـر گوشـه حجرالاسود است و میان بئر زمزم و خانه چهل و شش ارش است. و فراخـی چـاه سه گز و نیم در سه گز و نیم است. و آبش شوری دارد لیکن بتوان خورد. و سر چاه را حظیره کرده اند از تخته های رخام سپید، بالای آن، دو ارش. و چهارسـوی خانـه زمزم آخرها کرده اند که آب در آن ریزند و مردم وضو سازند. و زمین خانه زمـزم را مشبک چوبی کرده اند تا آب که می ریزند فرو می رود. و در این خانه سـوی مـشرق است. و برابر خانه زمزم، هم از جانب مشرق، خانه ای دیگر است مربع، و گنبدی بـر آن نهاده، و آن را سقایهْ الحاج گویند. اندر آنجا خم ها نهاده باشد که حاجیان از آنجـا آب خورند. و از این سقایهْ الحاج سوی مشرق خانه ای دیگـر اسـت طـولانی، و سـه گنبد بر سر آن نهاده است، و آن را خزانـهْ الزیـت گوینـد، انـدر او شـمع و روغـن و قنادیل باشد. و گِرد بر گِرد خانه کعبه ستون ها فرو برده اند. و بر سـر هـر دو سـتون چوب ها افکنده و بر آن تکلفات کرده از نقارت و نقش، و بر آن حلقه ها و قـلاب هـا آویخته تا، به شب، شمع ها و چراغ ها بر آنجا نهند و قندیل آویزند؛ و آن را مـشاعل گویند. و میان دیوار خانه کعبه و این مشاعل ـ که ذکر کرده شد ـ صد و پنجاه گـز باشد، و آن طوافگاه است. و جمله خانه ها که در ساحت مسجدالحرام اسـت، بـه جـز کعبه معظّم، شَرَّفَها االلهُ تَعالی، سه خانه است: یکی خانه زمزم و دیگر سـقایهْ الحـاج و دیگر خزانهْ الزیت. و اندر پوشش که بر گرد مسجد است، پهلوی دیوار، صندوق هاست از آن هر شهری از بلاد مغرب و مصر و شام و روم و عراقیان و خراسان و ماوراءالنهر و غیره. و به چهار فرسنگی از مکه، ناحیتی است از جانـب شـمال، کـه آن را برقـه گویند: امیر مکه آنجا نشیند با لشکری کـه او را باشـد.
حکیم ناصرخسرو قبادیانی بلخی، گوینده و نویسنده و متفکر برجسته ایرانی است. وی در ماه ذی قعده سال 394 ه.ق در قریه قبادیان بلخ تولد یافت. چون روزگاری دراز در مرو به سر برده، خود را مروزی هم خوانده است.
از آغاز جوانی به فراگرفتن دانش های گوناگون همت گماشت و گذشته از ادب پارسی و تازی با بیشتر معارف و فنون زمان خویش چـون ارثمـاطیقی (حـساب)، اشکال اقلیدس (هندسه)، علم اشکال مجسطی (نجوم)، الوان احوال عقاقیر (طـب و داروشناسی)، اقسام موسیقی، الهیات و تفسیر آشنا شد. از فن نقاشی نیـز بهـره یافت و برای کسب معاش، گاهی از آن سود می جست. قرآن را از بر داشت. اصول عقاید مذاهب گوناگون (ملل و نحل) را بررسی کرد و بدین سان اندوخته ای پرمایه از حکمت و دانـش و ذوق فـراهم آورد و صـاحب اندیشه ای والا، جانی روشن و دلی تابناک گشت.
نسخه چاپی کتاب سفرنامه ناصر خسرو را می توانید از طریق سایت و یا نرم افزار فراکتاب سفارش داده و خریداری نمایید و پس از دریافت از خواندن آن لذت ببرید.
نسخه الکترونیک کتاب سفرنامه ناصر خسرو را می توانید از طریق نرم افزار فراکتاب دانلود کرده و سپس در کتابخوان فراکتاب به مطالعه ی آن بپردازید.
مشخصات کتاب سفرنامه ناصر خسرو در جدول زیر آورده شده است:
مشخصات | |
ناشر: | امیرکبیر |
نویسنده: | ناصرخسرو قبادیانی |
گردآورنده: | نادر ورزینپور |
تعداد صفحه: | 193 |
موضوع: | سفرنامه |
قالب: | چاپی و الکترونیک |