کتاب تاریخ نفت ایران، اثر محمد حسن نیا؛ در نظر دارد علل و عوامل شکل‌گیری و توسعه شرکت نفت ایران و انگلیس را که شامل عوامل داخلی و خارجی است؛ با نگاهی از درون جامعه ایرانی به مسائل نفت جنوب مورد بازبینی قرار دهد و شکاف‌های تاریخی، تاریخ نفت ایران را با استفاده از منابع دست اول تاریخی که اسناد نیز جزئی از آن هستند را از جوانب مختلف مورد بررسی قرار دهد و نتایجی چون نیاز مالی دولت ایران در راه تلاش برای انعقاد قرارداد دارسی، تأثیر شرایط جهانی نفت بر عملکرد قراردادهای نفتی در ایران، تأثیر انقلاب مشروطیت و قرارداد ۱۹۰۷ بر نفت ایران، دیپلماسی فعال ایران در قبال مسئله نفت در سال‌های ۱۹۰۱ - ۱۹۱۴، تأثیر مجلس شورای ملی بر انعقاد قراردادهای نفتی، نقش شرکت نفت ایران بر شهرسازی مناطق نفت خیز، تأثیر تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس بر تاریخ اجتماعی ایران، نقش دولت انگلیس و تغییر اهداف این دولت در ایران به دنبال کشف نفت در ایران، چگونگی و چرایی قرارداد وزارت دریاداری با شرکت نفت ایران و انگلیس و خرید ۵۱ درصد سهام شرکت نفت ایران و انگلیس و مباحثی از این قبیل دسترسی پیدا کند و نکته مهم‌تر از همه در مورد دیپلماسی دولت انگلیس در قبال خلیج‌فارس و ایران پس از کشف نفت این است که نقش خلیج‌فارس به عنوان منطقه ورود به هندوستان پس از کشف نفت در ایران، جای خود را به اهمیت خلیج‌فارس در راه نقل و انتقال نفت می‌دهد و دیگر اهمیت خلیج‌فارس برای انگلیس منحصر به حفاظت از هندوستان نیست و نقش نفت در ایران در خیلی از موارد بر نقش حفاظت از هندوستان در دیپلماسی انگلیس در ایران ارجحیت پیدا می‌کند.

گزیده کتاب تاریخ نفت ایران

بخش اول: شکل‌گیری شرکت نفت ایران و انگلیس و زمینه‌های آن 1901 - 1909 م.
شرکت نفت ایران و انگلیس در ادامه روند قرارداد دارسی و پس از کشف نفت در مسجد سلیمان شکل گرفت اما فضای جهانی را که قرارداد دارسی و به دنبال آن شرکت نفت ایران و انگلیس در آن شکل گرفت، در ایران این گونه می‌شود تفسیر کرد که در این سال ها رقابت زیادی بین انگلیس و روسیه در ایران وجود داشته و این موضوع در فصل مشخصی به بحث گذاشته می‌شود.

از طرف د یگر قراردادهای نفتی و کشف نفت در سایر نقاط جهان و به ویژه در باکو که فاصله جغرافیایی زیادی با ایران نداشته است، در حال انجام بوده و همان گونه که در ادامه نیز می‌آید، قرارداد دارسی نخستین قراردادی نبود که در آن به موضوع نفت پرداخته شده باشد بلکه نخستین قراردادی بود که در آن مستقلا راجع به نفت پرداخته شده و به عبارت دیگر نخستین قرارداد نفتی در ایران و خاورمیانه بوده است.

در روند چگونگی و چرایی شکل‌گیری شرکت نفت ایران و انگلیس عوامل درونی و بیرونی زیادی تأثیرگذار بودند. اما عامل اصلی که منجر به تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس شد، کشف نفت در مسجد سلیمان بود و چه بسا اگر نفت پس از هفت سال کار طاقت فرسا در آنجا کشف نمی‌گردید، اثری از فعالیت‌های دارسی و پشتیبانی دولت انگلیس برجای نمی‌ماند که این موضوع به تفصیل در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد.. .

صفحات کتاب :

461

کنگره :

‏‫‭HD۹۵۷۶‭‬ /‮الف‬۹۲‏‫‬‮‭‬‮‭ح۴۳۵ ۱۳۹۴

دیویی :

‏‫‬‮‭۳۳۸/۲۷۲۸۲۰۹۵۵

کتابشناسی ملی :

۳۸۲۸۲۴۸

شابک :

978-964-00-1783-8

سال نشر :

1394