مبحث تواضع از زیربناییترین مباحث اخلاقی است که به نوعی مادر اخلاق معاشرت و پایهی همه رفتارهای اجتماعی میباشد و در سیر و سلوک الیالله نیز تأثیر بسزایی دارد. از اینرو جلد دوم این مجموعه، کتاب اخلاق توحیدی تواضع، کاری از موسسه جوانان آستان قدس رضوی و تهیه شده در کارگاه محتوایی؛ به تواضع اختصاص یافته است؛ به خصوص اینکه مبحث تواضع از مباحثی است که نمونههای کاربردی عملیاتی آن کمتر مورد بحث قرار گرفته و مرز دقیق آن با ذلت و تفاوت تکبر و عزت باید مشخص گردد.
در این صورت کتاب حاضر در سه فصل به آن پرداخته و به بررسی و تحلیل عناوینی نظیر؛ «چیستی و فلسفه تواضع، تعریف تواضع، تکبر، عُجب، مراحل سه گانهی تواضع، فلسفهی تواضع، راهکارهای تحصیل تواضع، عزت و ذلت، تعریف عزت، عزت شخصیت حقیقی، عزت شخصیت حقوقی» و غیره میپردازد.
فصل دوم: راهکارهای تحصیل تواضع
چنانکه بیان شد برای تحصیل تواضع در قدم اول باید نکاتی که از معارف اهل بیت علیهمالسلام مرور شد را به یاد داشته باشیم. همیشه یادمان باشد که ارزش عمل به اخلاص و طهارت قلب است و به ظاهر نیست. یادمان باشد که ارزش آدمها به خاتمۀ کارشان است؛ این ایمانی که الان دست ما امانت است معلوم نیست تا آخر باقی بماند یا نماند و یادمان باشد که هر چه داریم متعلق به خداوند است و ما صفر و هیچیم و باید تمام توجهمان به خداوند و به درمان عیوبمان باشد. این حقائق را که انسان به یاد داشته باشد خودبهخود تکبر و عُجب فرومیریزد اما غیر از یادآوری این معارف سه راهکار وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
1. توکل و توسل
در درمان هر صفت رذیلهای پیش از هر چیز باید به در خانه خود خداوند رفت و بر او توکل کرده و از او خواست. تواضع نیز از این قاعده استثنا نیست و انسان مؤمن باید همیشه از صمیم قلب از خداوند بخواهد که به او تواضع عطا کند و نفس او را در نزد خودش بشکند و ذلیل نماید و راه تکبر را بر او ببندد و فقر و نیازش را به او همیشه نشان دهد و روز به روز عجز و نیازش را در خانه خودش بیشتر نماید. این مضمون در ادعیه اهل بیت علیهمالسلام بسیار پرتکرار است.. .