کتاب سازگاری و گذشت نوشته جواد ایروانی، اصل «سازگاری و گذشت» را عاملی برای همگرایی و همبستگی اجتماعی دانسته که میوه شیرین آن سلامت، امنیت، صمیمت و وحدت است.
در اندیشه اسلامی، رابطه خداوند با موجودات بر اساس رحمت و محبت و بر بنیان ربوبیت استوار گشته و ارتباط افراد جامعه با یکدیگر بر پیوند ناگسستنی «اُخوّت» بنا نهاده شده است؛ پیوندی که تقویت و تحکیم آن، رابطه مستقیمی با گسترش و نهادینه شدن فرهنگِ «مدارا و گذشت» که میوه شیرین آن، صلح، صمیمیت و وحدت دارد.
با این همه، ضرورت مرزبندی و بازشناسی حوزه مدارا و گذشت، از محدوده سازش و مجاملهکاری، و تساهل و تسامحِ ناروا، بر کسی پوشیده نیست، چه این که «نرمش و بخشش» با تمام امتیازات و محاسنش، گاه نامطلوب و حتی زیانبخش است.
از سوی دیگر، دستیابی به مدارا و گذشت، نیازمند تحقق زمینههای عقیدتی، اخلاقی و روانی در فرد و جامعه، و به کارگیری راهکارهای مناسب است که در این میان توجه به آثار مثبت فردی و اجتماعی، در کنار اثرات معنوی مدارا و گذشت، از مؤثرترین عوامل دستیابی به آن میباشد. کتاب سازگاری و گذشت بر آن است تا تفصیل آنچه را به اجمال بیان شد، از متون دینی بیرون کشیده و معرفی نماید.
مفهوم شناسی مدارا و عفو، محدوده مدارا و آسان گیری، خشونت و صلابت، ارزش و جایگاه مدارا و عفو، راز ارزشمندی عفو و مدارا، آثار مثبت مدارا و عفو در زندگی، خشونت دینداران؛ آثار و پیامدها، راهبردهای دستیابی به شخصیت مدارا و عفو و چند راه کار عملی در مهار خشم از جمله مطالب مطرح شده در کتاب گذشت و مدارا میباشد.
این کتاب در راستای طرح «فرهنگ روابط اجتماعی در آموزه های اسلامی» پس از کتابهایی چون مهارت در گفتوگو، مهارت در نظم و انضباط، شخصیت متعادل و رفتارمعتدل، مثبتاندیشی یا منفینگری، مشاوره، ششمین عنوان از موضوعات طرح «فرهنگ روابط اجتماعی» منتشر شده است.
در دهه گذشته، تحقیقات گستردهای در ارتباط با عفو و گذشت و تأثیر آن در سلامت روان انجام شده و اغلب پژوهشهای صورتگرفته، بیانگر تأثیر مستقیم عفو و گذشت با ابعاد تأثیرگذار در سلامت روان بوده اند. این تحقیقات نشان میدهد که عفو و گذشت، در کاهش اضطراب، افسردگی، عصبانیت، پرخاشگری، اختلالات عاطفی ـ رفتاری و افزایش اعتماد به نفس، امیدواری و درمان اختلالات روانی مؤثّر است. افزون بر آن، نقش مؤثّر عفو و گذشت در کاهش بزهکاری، استفاده از موادّ مخدّر و داروهای آرامبخش و نیز کاستن از رفتارهای ضد اجتماعی هم چون کمرویی، بدبینی و لجبازی مورد تأیید پژوهشگران غربی قرار گرفته است.
از سوی دیگر، دانشمندان دریافتهاند که بروز یا تشدید برخی از بیماری های جسمانی مانند بیماری عروق کرونر، قلب، سرطان، آسم و... تحت تأثیر حالات روانی فرد قرار دارد که از آن به عنوان «اختلال روانْ تنی» نام میبرند. چنان که تجزیه و تحلیلهای آماری نیز نشان میدهند ـ برای نمونه ـ بین خصومت و خشم و انسداد عروق، همبستگی معناداری وجود دارد. بنابراین خشم و خشونت عامل بروز یا تشدید پارهای از بیماریهای روانی و جسمانی است و دارویی که اسلام برای آن تجویز میکند، عفو و مداراست.