کتاب فعالیت های فرهنگی کشورها در عرصه بین الملل که به همت نمایندگی های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است، نگاهی دارد بر فعالیت های فرهنگی و سازمان های بین المللی مختلف در سراسر جهان که از لحاظ شباهت به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بسیار نزدیکند.
ارتباطات فرهنگی، یکی از ماندگارترین و مؤثرترین مناسبات انسانی است که بر پایه گفتگو و تبادل اطلاعات شکل میگیرد. اینگونه ارتباطات پایه و مبنایی برای تعامل انسانها با یکدیگر بوده و بر سایر حوزههای روابط جوامع، همانند مناسبات اقتصادی و سیاسی نیز تأثیرگذار است. امروزه به رغم رشد و توسعه دانش بشری، بهویژه در حوزه ارتباطات و شکلگیری دهکده جهانی، بشر بیش از هر زمان دیگر، نسبت به همنوع خود بیگانه است. در این میان ریشه بسیاری از منازعات و چالشها، به درک ناصحیح از یکدیگر و کاستیها و نواقص موجود در فهم و درک مشترک فرهنگی بین جوامع بازمیگردد. ازاینرو، مطالعات فرهنگی و آشنایی با فرهنگ ملل، یکی از اولویتهای اصلی در حوزه ارتباطات و تعاملات فرهنگی به شمار میآید و کمبود ادبیات پژوهشی فارسی در حوزه مطالعات فرهنگی ملل نیز بر این امر تأکید دارد.
نقش دوسویه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در مبادلات فکری و فرهنگی کشورمان با جوامع دیگر، بر ضرورت تولید منابعی برای مطالعه و ارتقای سطح دانش جامعه ایرانی، بهویژه نخبگان و دانشگاهیان با فرهنگ سایر ملل تأکید دارد. به منظور تحقق این هدف، مرکز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه ارتباطات فرهنگی ـ بینالمللی، اقدام به چاپ و نشر مجموعهای از کتابها با عنوان «مطالعات منطقهای» کرده است. در این مجموعه، ضمن بهرهگیری از پژوهشها و گزارشهای رایزنیهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، از کارشناسان و صاحبنظران در حوزههای مختلف مطالعات فرهنگی ملل نیز استفاده شده است.
مجموعه حاضر، به معرفی ویژگیها و مباحث فرهنگی کشورها میپردازد؛ ضمن آن که تلاش دارد با معرفی فرهنگ کشورها یا موضوعات مرتبط به مناسبات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورها، اطلاعات جامع و ارزشمندی ارائه دهد.
امروزه یکی از ستونهای اصلی روابط کشورها با یکدیگر را روابط فرهنگی تشکیل میهد. این روابط تسهیلکننده و بعضا زمینهساز روابط سیاسی و اقتصادی کشورهاست. اهمیت دیپلماسی فرهنگی در تأمین امنیت ملی و منافع درازمدت یک کشور، کمتر از دیپلماسی اقتصادی و سیاسی نیست. دیپلماسی فرهنگی ابزار اعمال قدرت نرم است و به کشورها این امکان را میدهد که در طرف مقابل نفوذ کرده و کشور مقصد را از طریق عناصری همچون فرهنگ و ارزشهای فرهنگی تحت تأثیر قرار داده و ترغیب به همکاری نماید.
به منظور گستردهتر کردن فعالیتهای فرهنگی، آگاهی از نحوه عملکرد و فعالیتهای فرهنگی سایر کشورها امری الزامی و مهم میباشد. این گزارش که توسط تعدادی از نمایندگیهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران گردآوری شده، مطالعه تطبیقی فعالیتهای فرهنگی و سازمانهای بینالمللی است که در عرصه فعالیتهای فرهنگی بیشترین شباهت را با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دارند. در کتاب فعالیت های فرهنگی کشورها در عرصه بین الملل، فعالیت های فرهنگی در قاره های مختلف، اروپا و آمریکا، آسیا، اقیانوسیه، آفریقا و کشورهای عربی بررسی شده اند.
اگر دیپلماسی را «فن مدیریت تعامل با جهان خارج» توسط دولت ها بدانیم، ابزارها و سازوکارهای متعددی برای اعمال این مدیریت می توان به کار گرفت. از آنجا که ملاحظات «سیاسی»، «اقتصادی» و «امنیتی» به طور سنتی سه حوزه بنیادین در مباحث سیاست خارجی را تشکیل می دهد؛ لذا در عرف نظام بین الملل، سیاست خارجی کشورها با هدف تأمین منافع ملی کشور در سه حوزه پیش گفته طراحی و با سازوکارها و ابزارهایی از همین سه جنس عملیاتی و اجرایی می شود.