کتاب صفای باطن در پرتو رمضان، به شرح و تبیین جایگاه روزه، کارکرد روزه، و عوامل تقویت و تضعیفکننده روزه با استناد به آیات قرآن پرداخته است.
فریضه روزه در ماه مبارک رمضان فرصتی بیبدیل برای بندگی است که جایگاه و موقعیتی رفیع نزد پروردگار دارد، البته این جایگاه ثابت و یکنواخت نیست. بلکه فراخور لیاقت و زیرکی بنده قابل ارتقا و فزونی است و یا خدای نکرده کاهلی بنده نیز میتواند از ارزش آن بکاهد، ارتقا یا کاهش جایگاه عواملی دارند. کتاب صفای باطن در پرتو رمضان در بردارنده مطالبی مبتنی بر آیات و روایات است. در وصف جایگاه روزه در ماه رمضان و نیز عوامل ارتقا یا تضعیف آن. همچنین نویسنده در پایان کتاب به مطالبی در بیان فضیلت شب قدر و میمنت عید فطر میپردازد.
روزۀ ظاهری همان خودداری ارادی و مُطیعانه از خوردن اغذیه است، ولی روزۀ نفس عبارت است از: خودداری حواس پنجگانه از افعال ناستوده و خودداری از نیّت های پلید. قلب انسان روزهدار باید همسو با خود صائم باشد؛ آدم روزهدار از بسیاری از کارها خودداری میکند؛ قلب او هم باید به خاطر حفظ حریم روزه از افکار آلوده و عصیان آمیز پرهیز و اجتناب نماید و هرگونه افکار ناپسند را از سر خود بیرون کند. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: روزه قلب از اندیشۀ روی آوردن به گناه از روزۀ شکم از خوردن غذا برتر است. همچنین آن حضرت فرمودند: روزۀ قلب بهتر از روزۀ زبان و روزۀ زبان بهتر از روزۀ شکم است. روزه باید با «لقمه پاک » و به دور از هرگونه شبهه گرفته شود، بنابراین چنانچه انسان بدون توجّه و رعایت حلال و حرام و لقمۀ شبههناک روزه بگیرد، روزه از ارزش و اعتباری که شرع برایش تعیین کرده، برخوردار نخواهد بود. انسان ها از لحاظ به دست آوردن اموال و دارایی، چهار دسته اند: 1. دستهای از راه حرام به دست میآورند و در راه حرام خرج میکنند. 2. دسته ای از راه حرام به دست میآورند و در راه حلال مصرف میکنند. 3. دستهای از راه حلال به دست میآورند و در راه حرام مصرف میکنند. 4. دستهای از راه حلال به دست آورده و در راه حلال نیز مصرف میکنند. «الدُّنیا مزرعَةُ الآخرة» اگر مال و ثروت در دست انسان باایمان و عاقل قرار گیرد، دنیا و آخرت خویش را آباد خواهد ساخت. باید توجه داشت که اسلام، نه با کاپیتالیسم و سرمایهداری همراه است و مالکیت مطلقه آدمیان را امضا میکند و نه با الغای مالکیت فردی و تصویب مطلقۀ دولتی موافق است؛ در اسلام طبق دیدگاهی مستقل، مالکیت مشروع و محدود، قابل قبول و مورد احترام است.