احیای سنت های پژوهشی در حوزه های علمیه

معرفی کتاب احیای سنت‌های پژوهشی در حوزه‌های علمیه

کتاب احیای سنت‌های پژوهشی در حوزه‌های علمیه توسط محمدباقر پورامینی نوشته شده است. یکی از ویژگی‌های بارز حوزه علمیه، سنت‌هایی است که بر مبنای اندیشه و فرهنگ اصیل اسلامی بنا شده و نقش مهمی در حفظ میراث آن داشته است.

سنت‌های پژوهشی نظیر تقریرنویسی، تعلیقه و حاشیه‌نویسی، شرح‌نویسی، تصحیح متون، مراسلات، مکاتبات و مناظرات، ردیه‌نویسی، معجم‌نگاری و... تأثیر عمیقی در انتقال علم و گسترش مرزهای دانش داشته‌اند. 

کتاب احیای سنت‌های پژوهشی در حوزه‌های علمیه، تلاش دارد در قالب مجموعه مقالات و با بهره‌گیری از توان علمی و قلمی جمعی از اساتید عالی حوزه علمیه ضمن اشاره به بایسته‌های پژوهشی سنت‌های پژوهشی و درآمدی بر سبک‌های اجتهاد، برخی از سنت‌های مهم پژوهشی حوزوی که احیا و ارتقای آن ضروری می‌نماید را ارائه نماید.

گزیده کتاب احیای سنت‌های پژوهشی در حوزه‌های علمیه

الف) عدم شتاب‌زدگی
شتاب‌زدگی که از آن در ادبیات دینی به عجله، تعبیر می‌شود، و به «در جست‌وجوی امری برآمدن، پیش از آنکه شرایط، لوازم و مقدمات کافی برای انجام امری فراهم گردد» معنا شده است، امری منکر، تلقی می‌شود و تبعات و آثار سوئی را به همراه دارد و از سوی اهل بیت (ع) نهی شده است.

لکن این امر در عرصه‌ی تحقیق و پژوهش، خطرات و مفاسد بیشتری دارد. زیرا پژوهش و تحقیق، فرایندی دقیق و علمی است و بررسی و ارائه‌ی پاسخ مناسب به یک تحقیق، مستلزم تأمل مناسب در ادله، فهم علل و عوامل ایجاد مسئله، موضوع‌شناسی دقیق و مناسب و به کارگیری روش مناسب برای حل مسئله است و عدم سپری کردن این فرایند می‌تواند موجب پاسخی نامناسب یا نقدی غیر صحیح شود. بلکه رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب، منوط به دریافت قرائن، شواهد، مدارک و اسنادی است، که در صورت عدم وصول مناسب به آن، می‌تواند به قضاوت و برداشت سطحی و غیر واقعی، منجر شود. لذا هر تحقیق، متناسب با محتوای تحقیق و گستره‌ی آن، حجم زمانی معینی را به خود اختصاص می‌دهد.

بر این اساس، انجام کامل فرایند تحقیق، تأمل مناسب در ادله، و حل مناسب یک معضل و به تبع، ارائه تحقیق مطلوب، مستدعی صرف وقت متناسب آن است. لذا از یک‌سو سفارش دهندگان یک پژوهش باید وقت مناسب جهت انجام پژوهش را در نظر گرفته و از شتاب‌زدگی در ارائه‌ی یک پژوهش، حذر کرده و از سوی دیگر، محققان و پژوهشگران نیز نباید از پژوهش، درکی اقتصادی و مالی صرف داشته و درستی نتیجه‌ی پژوهش به مثابه درنگ و تأمل فکری و مقوله‌ای تخصصی را قربانی تعجیل در ارائه تحقیق نمایند. بلکه در رویکردی دیگر، باید اذعان کرد که رویکردی شتاب‌زده در فرایند تحقیق و پژوهش، موجب می‌شود واقع‌نمایی و صحت نتایج تحقیق، مورد خدشه قرار بگیرد.. .