کتاب «مدارس کلامی شیعه»، نوشتهٔ محمدصفر جبرئیلی است که سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. کتاب ایشان تصویری جامع از پویش عالمان شیعه در حوزه معرفتشناسی دینی به ویژه کلام ارائه میکند و انسان در مییابد که در طول ۱۴ قرن چه کنش و دستاوردهایی از سوی عالمان شیعه ارائه شده و این تصویری مثبت است.
کتاب «مدارس کلامی شیعه»، مراحل مختلف پیدایش، استمرار و استقلال مدارس کلامی شیعی را در فرایندی زمانمند، بررسی و تحلیل نموده، ضمن اشاره به شخصیتها و آثار مؤثر، از روشها، رویکردها و اندیشههای نو این مدارس یاد کرده و از اصالت، پویایی و کلام شیعه دفاع مینماید. در این کتاب ۱۵ مدرسه کلام شیعه را از آغاز تا اکنون از نظر تاریخی بررسی شده و هر مدرسه را جمع کرده و تطورات هر مدرسه بررسی شده است. درباره این 15 مدرسه کلامی شیعه به هفت مؤلفه پرداخته شده است: ویژگیهای مدرسه، روش و رویکرد، ادوار و مراحل، شخصیتها، آثار و تألیفات، خدمات و حسنات و آفات و کاستیها که به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است. در کتاب «مدارس کلامی شیعه»، تعریفی که از مدرسه ارایه شده بر مبنای تعریفی بوده که آیتالله سبحانی و شیخ محمدتقی سبحانی از مدرسه ارایه کردهاند و در تعریف مدرسه از نظرات ایشان بهره گرفتهاند.
مدرسه مدینه
نام قبلی مدینه «یثرب» بود. پس از هجرت، پیغمبر اکرم (ص) آن را «طیبه» نامید، ولی در میان مسلمانان و دیگر ساکنان منطقه «مدینهالرسول» و سپس «مدینه» نام گرفت. این مدرسه در آغاز اسلام به دست مبارک پیامبر اعظم حضرت محمدبنعبدالله (ص) تأسیس شد، به دست امام علی (ع) تقویت و به دست امام حسن و امام حسین و امام سجاد (ع) حفظ گردید و به دست امام باقر و امام صادق (ع) تحکیم و تثبیت شد. در ادامه نیز به کوشش امامان بعدی گسترش یافت و توانست زمینه انتقال فکر و اندیشه خود را به جاهای دیگر و بیشتر از همه مدرسه کوفه و قم و سپس بغداد فراهم نماید تا اینکه با عزیمت اجباری امام هادی (ع)، در سال 236 ه. ق، به سامرا محوریت خود را در تفکر شیعی از دست داد. هر چند هیچگاه از عالمان شیعی خالی نماند، اما هیچوقت بهعنوان مرکز و مدرسهای شیعی به شمار نیامد و بیشتر مهد اهلسنت با رویکرد حدیثگرایی بوده است. در این مدرسه از همان عصر حضور برای حذف تفکر اهل بیت (ع) و بعدها در رقابت با تفکر شیعی، بهویژه در دو قرن اخیر (وهابیت)، از هیچ تلاشی فروگذار نشده است.