معجزه شناسی
- معرفی کتاب
- مشخصات کتاب
معرفی کتاب معجزه شناسی
کتاب «معجزه‌شناسی» نوشته محمدباقر سعیدی‌روشن است که در سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده است.
قرآن کریم، متقن‌ترین، معتبرترین، جامع‌ترین، اثرگزارترین، هدایت‌بخش‌ترین و روشن‌ترین متن آسمانی نازل شده است که درک توأم با عمل به آن، ضامن سعادت فرد و جامعه در دنیا و آخرت در طول حیات بشری است، اما اختلاف سطح مخاطبان، نیازهای روبه‌رشد، ظهور مکاتب و آرای جدید و سؤال‌های و شبهه‌های فزاینده از یک ظرف و ضرورت نگاه جامع به قرآن و دیگر منابع، همراه با درک روشن‌مند از قرآن، موجب شده است تا آثار ارزشمند و فراوانی تدوین و ارائه شود.
اعجاز در لغت به‌معنای ناتوان کردن و در اصطلاح امر خارق‌العاده‌ای است که پیامبران به‌منظور اثبات ادعای رسالت خدایی خویش انجام می‌دهند و آدمیان دیگر از انجام مانند آن ناتوان و درمانده‌اند. اعجاز با سایر خوارق عادات تفاوت دارد. این دو، در هدف، قلمرو، استناد به فراطبیعت، سیره و منش مجریان، ابزارها و وسائل با هم متفاوتند. معجزه در مسیحیت سنتی به حوادثی گفته می‌شود که عامل فراطبیعی داشته باشد و در مسیحیت جدید، نوعی طفره و گریز از نظم و قانون طبیعت و متناقض آن شمرده می‌شود. با توجه به وجود نیرویی خارق عادت در انسان، دست‌کم امکان اعجاز ثابت می‌شود. مواردی چون خواب مصنوعی، تله‌پاتی و احضار ارواح از این نیرو حکایت می‌کند. با اذعان به جوهر نفسانی انسان و توان فوق‌العاده آن و نیز جهان غیب و ملکوت، دو عنصر سازنده اعجاز شناخته می‌شوند. معارف تاریخی و دینی به این هر دو گواهی می‌دهند. برخی اعجاز را با علم و دانش مخالف دانسته‌اند، زیرا به گفته آن‌ها علم نشان می‌دهد که هیچ رخدادی در جهان هستی بدون سبب خاص به‌وجود نمی‌آید. در پاسخ باید گفت که اعجاز با تصادق و بی‌نظمی مرادف نیست و از سوی دیگر، تجربه‌گرایی محض نیز نمی‌تواند درباره قانونمندی جهان طرحی ارائه دهد.
گرچه مسئله اعجاز، همیشه با دعوت نبوی همراه بوده و در باور مردم به دعوت‌های غیبی تأثیر داشته است، اما غالباً در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و از جهات مختلف شایسته دقت و تأمل بوده است؛ لذا کتاب «معجزه‌شناسی» تدوین گردید. در این کتاب علاوه بر مباحث مقدماتی لازم، بحث‌های ارزشمندی در زمینه مسائل مربوط با اعجاز از قبیل رابطه علیت و اعجاز، چرایی اعجاز، چگونگی اعجاز، آفاق اعجاز قرآنی و اندیشه در گذر تاریخ اسلامی و صدها نکته دیگر را خواهیم یافت. در کتاب «معجزه‌شناسی» کوشش شده است تا مفهوم واقعی معجزه در نگرش اسلامی تبیین یابد.
گزیده کتاب معجزه شناسی
آیت‌الله خویی برای اعجاز، این ویژگی‌ها را قائل است: در مقام اثبات صدق ادعای منصب الهی باشد؛ آنچه به‌عنوان معجزه ادعا می‌شود، باید از نظر عقل و شرع امکان‌پذیر باشد؛ معجزه مطابق همان امر موعود باشد؛ (مثلاً: نگوید از چشمه‌ای آب بیرون می‌آورم، چشمه بخشکد)؛ قابل تعلیم و تعلم نباشد؛ تحدی آن و ناتوانی همه از پاسخ‌گویی به آن معلوم باشد.
از تعاریف یاد شده معلوم می‌شود که اعجاز دارای این ویژگی‌های اساسی است:
- اعجاز یک فعل عادی نیست، بلکه امری برخلاف جریان طبیعی عالم و خارق عادت و خارج از توان متعارف بشر است. این ویژگی فصل ممیز و جداکننده اعجاز پیامبران به شمار نمی‌آید، بلکه این مشخصه شامل افعال و علوم غریبه مرتاضان، ساحران و کرامات اولیا و صالحان نیز می‌گردد.
- معجزه که نشانه نبوت محسوب می‌شود، افزون بر خرق عادت قابل تعلیم و تعلم نیست و مغلوب عوامل دیگر واقع نمی‌شود.
- اعجاز نبوی همیشه توأم با دعوت نبوی و به‌منظور اثبات نبوت آن جام می‌گیرد و همراه با تحدی و فراخوانی همگان به همانندسازی است؛ برخلاف امور خارق‌العاده دیگر که مقرون با تحدی نمی‌باشد.