کتاب ادبیات ایران و آیین شبیه خوانی اثر محمدناصر ناصربخت توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. شبیه خوانی، یا چنان که عوام آن را می نامند، «تعزیه» نمایشی است که به همت ایرانیان شیعه مذهب بر محور واقعة عاشورا و شهادت امام حسین(ع)، پیشوای سوم شیعیان، شکل گرفت.

بعدها داستان های دیگری از زندگی پیامبران، ائمه، اولیا و یارانشان، و نیز داستان هایی با مضامین اخلاقی، حماسی، و غیره به آن افزوده شد. تعزیه نمایشی مذهبی و آیینی و بخشی از مراسم عزاداری شیعیان برای بزرگداشت اولیای دین است، که هر سال به مناسبت های گوناگون، به ویژه در ماه های محرم و صفر، اجرا می شود.

این مراسم دارای چنان قدرت و نفوذی است که حتی پیروان سایر ادیان و مذاهب در ایران و بیگانگان را نیز تحت تأثیر قرار داده است؛ چنان که پیتر چلکووسکی، مستشرق امریکایی، آن را با عنوان «نمایش بومی پیشرو ایران» معرفی می کند.

گزیده کتاب ادبیات ایران و آیین شبیه خوانی

این همان جشن ولادت مهر است در بلندترین شب سال (شب یلدا)؛ پس شاید بتوان گفت که یکی از این دو خورشید روز عاشورا نور فرهی امام حسین (ع) است که به آسمان صعود کرده و ملاقاتی را بین شهزادة زمین و شهزادة آسمان رقم زده است. این در حالی است که ارتباط پیشوایان شیعه با نمادهای خورشید فقط به این تصویر محدود نمی شود.

چنان که رمزهایی چون «خورشید » و «شیر»، که از نمادهای آیین میترایی هستند، بارها در تعزیه های مربوط به حضرت علی(ع) و سایر مجالس تکرار می شوند، و اتفاقاً در مجلسی که رویدادهای آن بیدرنگ بعد از حادثة کربلا روی می دهد، شیر، که به محافظت اجساد شهدا آمده است، از نقش های اصلی است.

زینب(س): خدا سیاه کند روی ابن سعد دغا

کنم چه چاره ایا فضه، من در این صحرا

شب گذشته نخفتم ز نالة شبگیر

گمان کنم که به گوشم رسید غرش شیر

برو تو فضه، بگو از زبان من با شیر

بگو که آل علی(ع) گشته اند جمله اسیر

بیا به جسم شهیدان تو پاسبانی کن

به جسم های شهیدان تو میزبانی کن

فضه: سلام من به تو، ای شیر حضرت باری

پیام دارم، باید کنی به ما یاری

پیام داده تو را دخت پاک شیر خدا

بیا به یاریاش اکنون، به دشت کربوبلا