کتاب پیشخوانی در تعزیه

معرفی کتاب پیشخوانی در تعزیه

کتاب پیشخوانی در تعزیه، پژوهشی در نغمات آوازی شبیه خوانی نوشته اردشیر صالح‌ پور‌ می باشد. پیشخوانی درآمد آغازین مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی است که به شکل نوحه یا ترانه به صورت دسته‌جمعی توسط اعضا و بازیگران، اندکی قبل از شروع مجلس در قالب تک‌خوانی، نوحه‌خوانی و دمگیری و واگیری خوانده و به همراه موسیقی اجرا می‌شود.

 به‌رغم ریشه‌ها و پیشینه‌های بسیار، «شبیه‌خوانی» در دورۀ قاجار رونق بسزایی یافت. سابقه و نسبت شعر و موسیقی در فرهنگ ایرانی جنبه‌ای قدیم دارد و پیوستگی و همراهی این دو مقوله به هم موجب بروز آثار درخشان شنیداری‌ شده، که متأسفانه بخش اعظم آن به دلیل ثبت و ضبط نشدن و نداشتن خط‌نگاری موسیقی از یاد رفته‌اند. تعزیه و شبیه‌خوانی برایند فرهنگ مذهبی و ملی ایرانی است.

 این هنر از یک سو به ادبیات و آیین، و از دیگر سو به موسیقی و نمایش مربوط می‌شود. عوامل عدیده‌ای طیّ شرایط گونا‌گونی دست‌ در دست هم داده تا زمینۀ بروز این هنر ملی را محقق سازند و به سان تجلیگاهی ذوقی و اعتقادی در قالبی اصیل، سنت‌ها و اصالت‌ها را در راستای حفظ هویت‌ها و ارزش‌ها صیانت کنند.

 اما در این میان، موسیقی تعزیه به تعبیر استاد ابوالحسن صبا، نوعی «اُپرای تراژیک» است که مبتنی است بر تنوع نغمه‌ها، آهنگ‌ها و مایه‌های موسیقی ایرانی. این رویۀ هنری بعدها زمینه‌ای برای حفظ، تحوّل و رفع نیازهای شنیداری شد؛ نوعی استمرار خاطرۀ فرهنگی که مستلزم درک تاریخی است.

گزیده کتاب پیشخوانی در تعزیه

به لحاظ ادبی، اشعار پیشخوانی ها اغلب بر اوزان عروضی و قوافی استوار است و گاه در پاره ای از آنان جنبه های غیرعروضی نیز مشاهده می شود؛ هر چند ممکن است جنبة هجایی هم داشته باشند. و این امر ناشی از ویژگی های ترانه گون و تصنیفی آنان است که برای خواندن تدوین شده اند. و قطعاً می بایست منطبق بر یکی از ردیف ها و دستگاه های موسیقی ایرانی به تحریر درآمده باشند. برخی دیگر در قالب شعر مستزاد و چهارپاره اند. اغلب زبانی ساده و روشن دارند و بی هیچ تکلّفی روان و سلیس به یاد و اذهان سپرده می شوند.