معرفی کتاب نقش جریان روشنفکری در سکولاریسم تربیتی
کتاب «نقش جریان روشنفکری در سکولاریسم تربیتی»، نوشته جمیله علم‌الهدا است و در انتشارات کانون اندیشه جوان منتشر شده است.
گسترش ارتباطات میان ایران و اروپا در قرن نوزدهم موجب گردید تا برای نخستین بار شماری از ایرانیان به‌عنوان دیپلمات، بازرگان، محصل و... به خارج از مملکت سفر کرده و به این ترتیب با جوامعی آشنا شدند که چندان شباهتی به ایران عصر قاجار نداشت و تقابلی میان اروپای پس از انقلاب صنعتی و ایرانی که با تحولات آن دوره ناآشنا و بیگانه بود، روی داد. در چنین شرایطی روشنفکران ایرانی آن دوره متأثر از رواج سکولاریزم در اروپای قرن نوزدهم بر این باور بودند که حداقل یکی از رمز و رازهای ترقی و پیشرفت اروپائیان، در کنار گذاردن مذهب از صحنه جامعه و تقلیل آن به امری فردی و خصوصی بود؛ اما بودند سایر روشنفکرانی که به اموزش و مدارس جدید به‌عنوان یکی از عوامل مهم پیشرفت و ترقی ایران می‌نگریستند و معتقد بودند که از این رهگذر می‌توان فاصله میان ایران و کشورهای صنعتی را کم کرد و به مدارس جدید در انتقال علوم جدید تأکید داشتند. تأکید بر آموزش و بی‌توجهی به مسائل تربیتی منجر به جایگزینی ارزش‌ها و عقاید حاکم بر کشورهای غربی از جمله سکولایسم شد. اقتباس و الگوگیری از مدارس غربی به صرف جبران عقب‌ماندگی علمی بدون توجه به نیازهای واقعی و بومی کشور، آموزش و پرورشی را شکل داد که فاقد اتکا به فلسفه مشخص و اهداف و رویکرد معین آموزشی و تربیتی باشد.
آیا سکولاریسم تربیتی در ایران ناشی از تأسیس مدارس جدید بوده؟ یا به عوامل دیگری نیز بستگی دارد؟ این موضوعی است که خانم دکتر علم‌الهدا در کتاب «نقش جریان روشنفکری در سکولاریسم تربیتی» به آن پرداخته است. این کتاب در چهار بخش به شرح زیر تنظیم شده است:
بخش اول؛ در این بخش اشاره می‌شود که اگرچه نظام تعلیم و تربیت ایران تاریخ و پیشینه باشکوهی دارد، اما مغفول واقع شده است، چرا که هم‌اکنون در دانشکده‌های علوم تربیتی کشورما، تاریخ تعلیم و تربیت با تحلیل نظام تربیتی یونان و روم باستان آغاز می‌شود. بخش دوم؛ ضمن معرفی شخصیت‌های برجسته روشنفکری چون میرزاملکم‌خان و...به معرفی گرایش‌های غالب در جریان روشنفکری چون ساینتیسم، ناسیونالیسم، رفرمیسم و غرب‌گرایی اخلاقی یا فرنگی‌مآبی نیز می‌پردازد. بخش سوم؛ نگاه تاریخی به چگونگی تشکیل مدارس در کشورهای غربی دارد و اینکه چرا آموزش و پرورش دولتی به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین امور زندگی جمعی در قرن نوزدهم تلقی می‌شد. شکل‌گیری مدارس نوین در ایران به چه صورت انجام پذیرفت و در مسیر تاریخی آن تاکنون دچار چه تحولاتی شده است. بخش چهارم؛ تحلیل مبانی سکولار تعلیم و تربیت که منعکس‌کننده دیدگاه مؤلف است.
گزیده کتاب نقش جریان روشنفکری در سکولاریسم تربیتی
روابط پیوسته میان ایران و غرب با پایان جنگ‌های ایران و روسیه آغاز شد و ایران به بهانه تجدید سازمان ارتش و همراهی با کاروان تمدن و جبران عقب‌ماندگی‌ها، مستقیماً به دام استعمار افتاد. به‌هرحال احساس ضعف و ناتوانی در همه شئون زندگی اجتماعی و احساس ضرورت اخذ تمدن و علم جدید و به‌کارگیری اصول تعلیماتی آن، موجب شد تا دربار ایران برای جبران مافات، دست به سه نوع اقدام بزند که عبارت بودند از:
