کتاب مبانی و اصول تعلیم و تربیت با نگاهی به تحولات دوران معاصر نوشته ی رحمت اله مرزوقی، به بررسی مفهوم شناسی و ضرورت تعلیم و تربیت، نظریه های انتقادی تعلیم و تربیت، اهداف و اصول و چالش های تربیت در دوران معاصر می پردازد.

رحمت اله مرزوقی (R. Marzooghi) در کتاب مبانی و اصول تعلیم و تربیت با نگاهی به تحولات دوران معاصر (R.Marzooghi.Foundations and principles of education with regard to)، به معرفی قلمروهای مختلف رشته ی علوم تربیتی پرداخته است که مهم ترین آن ها عبارتند از: فلسفه ی تعلیم و تربیت، روان شناسی تربیتی، مدیریت آموزشی، برنامه ریزی آموزشی، اقتصاد تعلیم و تربیت و ...

از منظر جامعه شناسی تعلیم و تربیت، مدرسه یا به طور کلی نظام آموزشی، نهاد و پدیده ای اجتماعی است که می تواند در عرصه ی تحولات اجتماعی نقشی تأثیرگذار داشته باشد؛ به طوری که از یک سو موجب تحولات و تغییرات اجتماعی می گردد و از سوی دیگر عامل مهمی در انسجام، نظم و یا لنگرگاه ثبات و انتظام اجتماعی نیز محسوب می شود.

موضوع و مفهوم کلی روان شناسی تربیتی، کاربرد روان شناسی در تعلیم و تربیت است. مسائلی مانند اینکه فراگیران کودک و نوجوان چه ویژگی ها و قابلیت هایی دارند؟ آیا مطالب درسی متناسب با قابلیت های آنان تنظیم شده اند؟ نیازهای روانی فراگیران چیست؟ یادگیری چیست؟ عوامل مؤثر بر یادگیری انسانی کدامند؟ شیوه های مناسب آموزش فراگیران در سطوح گوناگون رشدی و تحصیلی کدامند؟ سؤالات عمده ای هستند که روان شناسی تربیتی به دنبال پاسخگویی به آن ها می باشد. به همین دلیل روان شناسی تربیتی یکی از قلمروهای کاربردی و تأثیرگذار در حوزه علوم تربیتی است.

قلمروی تکنولوژی، کاربرد تکنولوژی را در تعلیم و تربیت مورد توجه و بررسی قرار می دهد. در این قلمرو، پرسش اساسی آن است که تا چه اندازه تکنولوژی می تواند در خدمت آموزش و پرورش قرار گیرد و بستر مناسبی را برای تحقق اهداف آن فراهم سازد. همچنین، تأثیراتی که امروزه تکنولوژی بر دنیای یادگیری و آموزش گذاشته، موجب شده است تا این قلمرو به طور جدی دستخوش تغییر و تحول واقع گردد؛ چرا که تعلیم و تربیت امروزه در دو فضای واقعی و مجازی در جریان است. به همین دلیل امروزه مباحثی مانند آموزش و یادگیری بدون مرز، آموزش جهانی، منابع درسی الکترونیک، کلاس های مجازی و نظایر این ها به طور جدی مطرح شده اند.

گزیده کتاب مبانی و اصول تعلیم و تربیت

چگونگی تبیین و توضیح رابطه بین "تعلیم" و "تربیت" از جمله موضوعات اساسی است که می تواند مبین رویکرد تربیتی مورد نظر در فرآیند تعلیم و تربیت انسان باشد. واضح است که تربیت بدون تعلیم امکان پذیر نیست. اما تعلیم صرف، ضرورتاً به تربیت منجر نمی گردد. به همین دلیل کاربرد حرف «واو» میان مفاهیم تعلیم و تربیت، می تواند مبین دو دیدگاه مبتنی بر " واو" همراهی و ملازمت، "تأکید"، "اتصال" و" معیت"، و یا واو "دوئیت"، "انفصال"، "گسست" و "دوگانگی" بین تعلیم و تربیت قلمداد گردد.

واضح است که "تعلیم" بدواً بر "تربیت" مقدم است. در واقع زمانی که چیزی آموخته می شود و تعلیم پذیری اتفاق می افتد، این آموخته ها و یادگیری ها باید در وجود فرد تجلی درونی، علمی و عملی پیدا کند. اما اگر فرد نتوانست آموخته هایش را در وجود خود درونی نماید و یادگیری ها منشاء تغییرات منشی، شخصیتی، فکری و درونی نگردد، تعلیم صرفاً در معنای "آموختن" رخ داده است. به همین دلیل، باید عبارت "تعلیم و تربیت" به واژه "تعلیم تربیت" و یا "تعلیم تربیتی" تغییر معنایی پیدا کند.

این تغییر در جهت گیری بدان معناست، که کاربرد حرف "واو" یک حرف انفصالی، دوئیت، جدایی و دوگانگی نیست. چرا که "تعلیم" صحیح، هدفی جز "تربیت" ندارد، یعنی آدمی تنها به تعلیم صرف نیاز ندارد، بلکه به تربیتی نیازمند است که تعلیم در بطن آن قرار گیرد. به همین دلیل، اگر "تربیت" را از یک منظر وسیع مورد مداقه و ملاحظه قرار دهیم، دامنۀ تمامی دانستنی ها و آگاهی ها، بینش ها، نگرش ها و رفتارهای آدمی را در بر می گیرد. از اینرو باید گفت که در معنای دقیق و جامع و اصیل آن، "تعلیم" و "تربیت" مکمل یکدیگرند.

از سوی دیگر، اگر "تعلیم" را صرفاً از منظر تعلیمات رسمی، آموزشگاهی و تحصیلی ننگریم، می توان بدون گذراندن تعلیمات مدرسه ای و آموزشگاهی نیز به رشد و تعالی دست یافت. اما در هر حال، تربیت مستلزم و نیازمند کسب آگاهی و معرفت است، اما معرفت و آگاهی همیشه و همواره مبتنی بر معرفت و یا اصطلاحاً یک فرآورده بیرونی و اکتسابی نیست. بلکه معرفت می تواند مبتنی بر یک زایش و رویش درونی نیز باشد. به عبارت دیگر اگر فرد در درون خود به کاوش و پالایش بپردازد، می تواند به معرفت هایی "درون زاد" دست پیدا کند. به همین دلیل تعلیمات و یادگیری ها تنها تعلیمات مدرسه ای نیستند و تربیت مدرسه ای نیز می تواند تنها مقدمه ای برای حرکت و دستیابی به موفقیت و تعالی باشد.

صفحات کتاب :

184

کنگره :

LB14/7‏‫‭/م44م2 1395

دیویی :

‏‫‭370/1

کتابشناسی ملی :

4102174

شابک :

978-600-309-182-5‬‬

سال نشر :

1395