در دنیای معاصر اسلام، از جمله جریانات فکری و مذهبی فعال در صحنه، جریان تصوف و رفتارهای صوفیانه است. این جریان که در بستر تار یخی اسلام شکل گرفته و رشد یافته است. ا کنون محور افکار دانشمندان جهان اسلام و مورد هدف محققین غربی قرار گرفته است. نقطه آغازین تصوف، نحوه شکل گیری و گسترش آن همچنین نسبت آن با اسلام و عرفان اسلامی مهمترین مسائل پیرامون «تصوف و صوفیه» است،که باعث شد پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم(ع) طرح نقد تصوف تشکیلاتی را مورد هدف قـرار داده و ا کنون با گذشت وقت مدیدی از شـروع این پـروژه به همت و اراده حجت الاسلام دکتر محمداسماعیل عبداللهی شاهد به بار نشستن آن دراین کتاب هستیم.
در میان جریانهای فعال فکری مذهبی در جهان اسلام، برخی جریانها از جمله تصوف دارای ر یشههای تاریخی عمیقی هستند. تصوف با همه عمق و بسترتاریخی خود، امروزه در موقعیتهایی از جهان اسلام، ازجمله در ایران، تبدیل به کانون فزاینده التقاط، تساهل و تسامح نسبت به ارزشها و ظواهر دینی شده است.برخی افراد این جریان، خود را صوفی و برخی درویش می نامند. چه صوفیان و چه دراویش، با عرفان و دنیای عرفان(نظری و عملی) متفاوت هستند، که متأسفانه در گفتارها و نوشتارها، به غلط دراویش و صوفیان را در کنار عرفان و عرفا قرار میدهند. اینک پرسشهای متعددی دربارهی تصوف مطرح میشود:
آیا تصوف یک فرقه فکری مذهبی است یا یک جریان تأثیرگذار اجتماعی؟
چگونه می توان بین تصوف و تصوف فرقه ای فرق گذاشت، آیا تصوف فرقهای فرق گذاشت؟
رابطه عر فان و عارف با تصوف و صوفی چیست؟ آیا این دو یکی هستند، یا از یکدیگر متمامیزند؟