جامعه علویان سوریه عنوان کتابی است به قلم عباس برومند اعلم که به منظور شناخت علویان سوریه که بخشی از پیکره جهان تشیع به‌شمار می‌آیند، به رشته تحریر درآمده است.

عَلَویه یا نُصَیریه یکی از فرقه‌های مذهب شیعه است که بزرگ‌ترین اقلیت دینی را در سوریه تشکیل می‌دهند و حافظ اسد و بسیاری از رهبران حزب بعث سوریه منتسب به آن هستند. آن‌ها اعتقاد به حلول خدا در محمد، علی بن ابی‌طالب و سلمان فارسی دارند. به این واسطه پیروان وهابیت و سلفی‌گری آن‌ها را مرتد می‌دانند. فرقه نصیریه قدمتی تقریبا هزار ساله دارد و تا امروز نیز در بخش‌هایی از آسیای غربی نظیر ترکیه، سوریه و لبنان پراکنده شده‌اند. نظر به این‌که اغلب علویان در سوریه مستقر شده‌اند و تقریبا ده درصد جمعیت این کشور را به خود اختصاص داده‌اند، از این رو اگرچه فرقه علویان سوریه به لحاظ عقیدتی شیعه‌اند، اما نمودهای متعددی از عقاید سایر فرقه‌ها نیز در آن‌ها دیده می‌شود.

نگارنده در این اثر در پی ترسیم و ارایه تصویری کلی و درآمدگونه بر تاریخ و عقاید این جریان مهم تاریخی در منطقه است. به باور وی «شاید شناسایی تاریخ و عقاید هیچ فرقه‌ای از فرق اسلامی به اندازه شناسایی نصیریه دشوار نباشد. با این حال تحقیق درباره جامعه علویان سوریه که اقلیتی فعال و پویا در عرصه سیاسی - اجتماعی خاور نزدیک محسوب می‌شوند، از جهات مختلف مهم است. اهمیت این امر به ویژه زمانی درک می‌شود که بدانیم درباره این جامعه تاکنون جز چند مقاله محدود و پراکنده حتی یک کتاب یا رساله تحقیقی و جامع به زبان فارسی تدوین نشده است.»

این کتاب در ۹ فصل تنظیم شده که نگارنده در فصل نخست به تعریف واژگان و نقد و بررسی منابع و مآخذ تاریخی پرداخته و در فصل بعد جغرافیایی قدیم و جدید در این منطقه را بررسی کرده است. در فصل سوم با بررسی پراکندگی جغرافیایی علویان، به ثغور شامی و عواصم در فصل بعدی پرداخته است. در فصل پنجم با بررسی ویژگی‌های فرهنگی، قومی و اجتماعی ثغور و عواصم، به مناطق علویان پرداخته تا در فصل پنجم و ششم به تاریخ علویان سوریه از آغاز تا قرن هشتم هجری قمری و سپس از قرن نهم تا عصر حاضر بپردازد. در فصول بعدی «اصول و عقاید» و «بستر تکوین و تحول عقاید علویان سوریه» را بررسی کرده و سرانجام در فصل آخر به بایسته‌های پژوهشی درباره علویان پرداخته است.

گزیده کتاب جامعه علویان سوریه

نصیریه (به ضم نون و فتح صاد) صفت نسبی است. انتساب به نصیر یا نصیری درباره نصیر نیز نظرات مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها انتساب به نام فردی به نام ابن‌نصیر است.

نصیریه فرقه‌ای از غلات شیعه است که منسوب به ابن‌نصیر وکیل امام یازدهم هستند و به نام علویان نیز معروفند. آنان در قسمت شمال سوریه ساکنند و معتقدات خود را از دیگر مردم مخفی می‌دارند. البته درباره وجه‌تسمیه و ریشه کلمه نصیریه نظرات متعدد و متفاوتی وجود دارد که به آن‌ها خواهیم پرداخت، اما در مجموع به نظر می‌رسد درست‌ترین نظر مربوط به انتساب این فرقه به محمدبن‌نصیر باشد.

برخی مانند ابوالفداء در تاریخ خود مدعی هستند که این نام گرفته از نام نصیر غلام و مولای آزاد شده علی بن ابی‌طالب است. این نظر از جهات مختلف نادرست است، اول اینکه در هیچ منبعی ذکر نگردیده است که علی غلامی به نام نصیر داشته است؛ دوم اینکه این طبیعت اکثر فرق و جریان‌های فکری است که می‌خواهند در دهه‌های نخستین اسلامی برای خود پایگاهی درست کنند و با رساندن انتساب خود به زمان حیات حضرت رسول (س) و یا صحابه بنیان مشروعیت خود را مستحکم سازند و سوم اینکه اساساً در میان علویان زیاد نیستند کسانی که چنین نظری را تأیید نمایند.

صفحات کتاب :

210

کنگره :

‏‫‭BP۲۹۳/۹۳۷‏‫‭/ب۴ج۲ ۱۳۹۱

دیویی :

‏‫‭۲۹۷/۸۳

کتابشناسی ملی :

2799595

شابک :

978-964-00-1477-6

سال نشر :

1391