کتاب دائرة المعارف فقه مقارن (جلد اول) pdf رایگان

تأمل در موارد استعمال واژه فقه در روایات بیانگر آن است که معصومین(علیهم السلام)با اقتباس از آیات و تحت تأثیر استعمالات قرآنی، این واژه را به کار می گرفتند یعنی واژه فقه را هم در معنای بصیرت و ریزبینی و هم در مجموعه دین نه خصوص احکام فرعی به کار می بردند و فقیه را کسی می دانستند که نسبت به مجموعه مسائل و مفاهیم دینی اعمّ از اعتقادات،اخلاق واحکام، بصیرت لازم را دارا باشد.

این نکته، خصوصاً با ملاحظه روایات فریقین که ویژگی هایی را برای عنوان «فقیه» ذکر می کند و آثار و نشانه هایی را برای «فقه» بر می شمرد، قابل باور است، ویژگی ها و نشانه هایی که قطعاً به صرف آشنایی با احکام حلال و حرام و تفریعات طلاق، لعان، بیع و اجاره، بدون فراگیری معارف و معیارهای اخلاقی، حاصل نمی گردد، نظیر:

الف) نگه داشتن مردم و مخاطبان در حالت خوف و رجا و مأیوس نساختن آنان از رحمت خدا و ایمن نساختن آنها از مکر و سخط خدا: (الفقیه کلّ الفقیه من لم یُقنّط النّاسَ من رحمة الله ولم یُؤْیِسْهم من رَوْح الله عزّ وجلّ و لم یُؤْمِنْهم من مکرالله).

ب) زهد در دنیا و رغبت به آخرت به همراه تمسّک به سنّت نبی اکرم: (إنّ الفقیه حقّ الفقیه الزاهد فی الدنیا، الراغب فی الاخرة، المتمسّک بسنّة النّبی(صلی الله علیه وآله)) و یا زهد در دنیا و رغبت به آخرت به همراه بصیرت در دین و مداومت بر عبادت پروردگار: (انّما الفقیه، الزاهد فی الدنیا، الراغب فی الآخرة، البصیر بأمر دینه، المداوم علی عبادة ربّه).

ج) مخالفت با بدکاران در راه خدا و آشنایی با حیله ها و آفت های نفس خویش: (لا یفقه العبد کلّ الفقه حتّی یَمقُت النّاس فی ذات الله و حتّی لا یکون أحد أمقت من نفسه).

د) حلم و سکوت و گزیده گویی: (من علامات الفقه، الحلم،... والصمت); (من فِقه الرّجل قلّة کلامه فیما لا یعنیه).

با این بیان روشن می شود که در فرهنگ خود اهل بیت عنوان «فقیه اهل بیت» به کسی اطلاق می شود که صرف نظر از بصیرت در مسائل حلال و حرام، از بصیرت در مسائل تفسیری، کلامی، اعتقادی و اخلاقی نیز برخوردار باشد و در واقع باید عناوینی چون «اسلام شناس» و «دین شناس» را معادل آن دانست.