موضوع حقوق جزا؛ مطالعه جرایم و اعمال ضداجتماعی و قواعد حاکم بر واکنش دولت به آن ها (اعم از مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی) به منظور برقرارساختن امنیت و نظم است. حقوق جزا شاخه ای از حقوق عمومی است و دارای اصول و قواعد کلی ناظر بر جنبه های ماهوی و شکلی مستقل از هم است که با تمامِ ابعاد زندگی فردی و اجتماعی شهروندان ارتباطِ تنگاتنگ دارد. این رشته؛ شاخه های مختلف علوم جنایی ازجمله علوم جنایی حقوقی، علوم جنایی تجربی، سیاست جنایی و فلسفه کیفری را در بر می گیرد. تحول روزافزون در سبک زندگی بشری، اصول و مبانی جرم انگاری و تعیین ضمانت اجراهای کیفری باعث شده تا این رشته، به یکی از پرشتاب ترین گرایش های درحال تحول در رشته حقوق تبدیل شود. گسترش علوم جنایی تجربی (ازجمله علوم جرم یابی، جرم شناسی و کیفر شناسی و جامعه شناسی عدالت کیفری) نشانگر تخصصی شدن حقوق جزا است که بی تردید مرتبط با تحولات حاکم بر جامعه، صنعت، اقتصاد و . است. بااین حال آنچه در میان گونه های متنوع علوم جنایی اهمیت ویژه دارد، حقوق جزا در مفهوم خاص خود و علم جرم شناسی است.
علوم جنایی حقوقی به دو بخش عمده حقوق جزای ماهوی و شکلی تقسیم می شود. رشته های حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی زیرمجموعه ی حقوق جزای ماهوی اند. حقوق جزای عمومی علمی است که به مطالعه ی قواعد کلی و مشترک جرایم و مجازات ها می پردازد و حقوق جزای اختصاصی شعبه ای از حقوق جزای ماهوی است که تمرکز آن بر مطالعه ی جرایم به طور خاص و شرایط اختصاصی حاکم بر آن ها و مجازات هایی که ممکن است مورد حکم واقع شوند، است.