سرو سر به دار

معرفی کتاب سرو سربدار

کتاب سرو سر به دار، اثر یحیی آریا بخشایش؛ به روایت زندگی میرزا علی‌آقا ثقةالاسلام تبریزی پرداخته که از چند بخش عمده تشکیل و می‌توان به هر کدام از آن‌ها نگاهی جداگانه افکند. بخش نخست زندگانی او اندکی بیش از چهار دهه است که بیشترین آن به تحصیل، تدریس، تألیف، وعظ و خطابه گذشت.
بخش دوم از زمانی آغاز می‌شود که نخستین جرقه‌های مشروطه‌خواهی در آذربایجان پدیدار گشت و با دوره‌ی یازده ماهه محاصره و مقاومت تبریز پایان پذیرفت.
بخش سوم زندگانی او که با اشغال تبریز توسط قوای روس تزاری آغاز شد و با رفتن سر ثقةالاسلام بر بالای دار در عاشورای 1330 پایان پذیرفت، اگر چه نسبت به دو دوره پیشین بازه‌ی زمانی کمتری را در بر دارد، اما مهم‌ترین قسمت زندگانی او را تشکیل می‌دهد که در واقع پایمردی و پایداری‌اش را در راه وطن به رخ همگان می‌کشد.

گزیده کتاب سرو سربدار

فصل اول: خاندان ثقةالاسلام تبریزی
پیشینه
از پیشینه‌ی دور دودمان ثقةالاسلام تبریزی آگاهی دقیقی در دست نیست. یعنی نمی‌توان چندوچون زندگانی آنان را شرح داد. اما همین مقدار می‌دانیم که سرسلسله‌ی آنان ابتدا در مدینةالنبی (یثرب / عربستان سعودی) می‌زیست. آنگاه به همراه خانواده‌اش، بنا به دلایلی که برای ما روشن نیست، به ناحیه‌ی خراسان (ایران) مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید. میرزا محمدآقا ثقةالاسلام تبریزی (برادر کهتر میرزا علی‌آقا) پس از نقل این قسمت از پیشینه خانوادگی خویش، احتمال داده است که چون اسلافشان از اهالی شهر پیامبر اسلام بوده‌اند شاید آنان نیز نسب به سیادت ببرند. 
به هر روی منابع موجود در شناسایی مشاهیر اسلاف ثقةالاسلام‌های آذربایجان به شخصی به نام میرزا محمدعلی می‌رسند که در خراسان زندگی می‌کرد. او پس از سال‌ها زندگی در آن ناحیه به آذربایجان کوچ کرد و در تبریز سکونت یافت. از زمان دقیق کوچیدن میرزا محمدعلی خراسانی به آذربایجان، بازهم، آگاهی دقیقی در دست نیست. اما از اشاره کوتاهی که در برخی از منابع با عنوان یادشده، «فتنه ازبکان» می‌توان دریافت که وی در فاصله سال‌های تاخت‌وتاز محمدخان شیبانی (از طایفه‌ی شیبانیان) در خراسان، ناحیه شمال شرقی ایران را دیگر محل امنی برای ادامه زندگی نیافته، رو به آذربایجان نهاده است.