کتاب اندیشه تاریخ نگاری عصر صفوی نوشتۀ محمدباقر آرام است که توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. اندیشۀ تاریخنگاری عصر صفوی مرحلهای مهم از حیات فرهنگی مردم ایران را منعکس میسازد. در مدتی حدود دویست و سی سال از عمر این سلسله نزدیک به چهل اثر با هدف نگارش تاریخ پدید آمد، که بیانگر تفکر مورخان دربارۀ چیستی تاریخ، روند آن و فلسفۀ تاریخ است. نگارنده در پژوهش حاضر میکوشد تا گفتمانهای غالب و مسلط تاریخنگاری عصر صفوی را بررسی کند و به طور نسبی مقایسهای میان کتاب اندیشۀ تاریخ نگاری عصر صفوی با کشورهای همسایۀ خود انجام دهد. مطالب کتاب اندیشۀ تاریخ نگاری عصر صفوی در سه فصل گنجانده شده است.
فصل اول به بررسی روش تحقیق، منابع و مبانی نظری تحقیق اختصاص دارد. در این فصل منابع تاریخنگاری عصر صفوی و قبل از آن بررسی میشود و در بحث نظری، دیدگاه هرمنوتیکی و همچنین عوامل و عناصر تاریخنگاری و شرایط موثر در آن مطرح میگردد. فصل دوم نگاهی به تاریخنگاری ایران بعد از اسلام تا ظهور صفویان است. در فصل سوم، که فصل اصلی کتاب است، زمینههای عمومی تاریخنگاری عصر صفوی همچون ویژگیهای سیاسی، فکری، اجتماعی ـ اقتصادی و تأثیر و انعکاس آنها در تاریخنگاری این دوره بررسی میشود.
یک ساحت و معنای تاریخ، ساحت هستیشناختی آن است. تاریخ در این مفهوم فرآیندی مستقل از ذهن و واقعی است که جدای از آنکه آن را به مثابۀ یک ابژه و موضوع، مورد تأمل و معرفت خویش قرار دهیم یا نه، جریان دارد، مانند طبیعت. مراد از واقعیت تبلور یابنده در قلم و زبان مورخ که به صورت قرائتهای مختلف عینیت مییابد همان تعریف هستیشناختی یا انتولوژیک آن است. در این پژوهش نیز هر کجا کلمۀ «تاریخ» به کار رفته همین معنی و تعریف مدنظر قرار دارد.