کتاب تاریخ مشروطه ایران نوشته احمد کسروی، منتشر شده در انتشارات امیرکبیر است و یکی از مهمترین منابع تاریخی درباره انقلاب مشروطه ایران می باشد. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۱۹ خورشیدی منتشر شد و به بررسی وقایع و تحولات انقلاب مشروطه از سال ۱۲۸۴ تا ۱۲۸۸ خورشیدی میپردازد.
همه نویسندگان و مورخانی که به نقل واقعه مشروطیت پرداخته اند از آن رو که خود در سلک مشروطه خواهان بوده و یا تعلق فکری و سیاسی به آن دوره داشته اند، به تعریف و تمجید از مشروطه خواهان برخاسته و مخالفان آن را همگی در یک صف قرار داده و با چماق اتهام آنها را مسئول همه پیامدهای ناگوار مشروطیت دانسته اند.
تاریخ مشروطه ایران کسروی، از این امر مستثنا نیست و این عیب کلی مشروطه زدگی در سرتاسرش دیده می شود. اما امتیاز این کتاب، آن است که نویسنده کوشیده است تا مشاهدات و مسموعات خویش را در هنگام انقلاب که جوان بالغی بوده و در جریان کامل اخبار و رویدادهای دومین کانون انقلاب (تبریز) قرار داشته و بسیاری از سران انقلابی آذربایجان را از نزدیک می شناخته و به رفتار و کردار آنان و سهم هر یک در پیشبرد انقلاب واقف، بوده در کتابش بیاورد؛ هرچند که در مواردی از راه صواب منحرف شده و به نقل شایعات پرداخته است بدون آن که در کشف صحت و سقم آنها کاوش نماید. ارزش تاریخی کتاب در نقل این رویدادهاست. اما چون نویسنده در جریان مشروطیت و پس از آن تا سال ها در تبریز بوده از حوادث و رویدادهایی که در تهران و مرکز انقلاب می گذشته اطلاع درستی نداشته و در نقل رویدادهای پایتخت از کتاب تاریخ بیداری ایرانیان ناظم الاسلام کرمانی سود جسته است.
این بی اطلاعی سبب شده تا رویدادهای تهران را بدون ذکر جزئیات و فرازهای حساس آن را به اختصار برگزار کند و در عوض به تفصیل رویدادهای آذربایجان بپردازد، این یکی از عیوب عمدۀ کتاب است.
تاریخ مشروطه ایران مهمترین اثر تاریخی احمد کسروی می باشد که به صورت سلسله مقالاتی از سال ۱۳۱۳ در مجله پیمان منتشر می شده است. گرچه بیش از 100 سال از انقلاب مشروطیت نمی گذرد با وجود این هیچ واقعه ای مانند آن با جعل و تحریف و ابهام روبرو نبوده است. علت آن را باید در سیطره غرب زدگی بر فرهنگ و تفکر کشورمان دانست که مشروطه زدگی وجه غالب سیاسی آن است.
قرارداد رویتر که هیجده سال قبل از قرارداد رزی (قضیه تنباکو) با کمپانی رویتر به امضا رسید، بزرگترین قراردادی بود که تا آن روز با یک کمپانی خارجی بسته می شد. براساس این قرارداد تمام منابع زیرزمینی و روزمینی کشور، به مدت هفتاد سال به یک کمپانی انگلیسی واگذار می گردید. این قرارداد ننگین که در زمان صدارت سپهسالار و با مشاورت میرزا ملکم خان منعقد شده با پایمردی و مقاومت حاج ملا علی کنی و سید صالح عرب فسخ شد. کسروی بدون اطلاع از خیانت آشکار ملکم خان در عقد این قرارداد و نیز در معاهده ننگین لاتاری که به عزل وی از مقام سفارت انگلستان انجامید، او را دلسوز کشور و مخالف امتیاز دادن به بیگانگان می داند. همچنین وی از فراماسونری که بزرگترین جریان سیاسی کشور در عهد ناصری است، اظهار بی اطلاعی می کند و حال آن که اکثریت قریب به اتفاق رجال منورالفکر دوره ناصری و مشروطیت یا از اعضای فراموشخانه (فراماسونری) محسوب می شدند و یا از تعالیم آن ملهم بودند و روشن است که بدون اطلاع از اهداف، فراماسونری تحلیل و بررسی انقلاب مشروطه ممکن نیست.
می دانیم که چون نادرشاه کشته گردید، آن بزرگی که با کوشش های خود برای ایران پدید آورده بود، از میان رفت. ولی ایران باز یکی از کشورهای بنام آسیا شمرده می شد و کریمخان و جانشینان او، اگر چیزی به کشور نیفزودند چیزی هم از آن نکاستند. لیکن در زمان قاجاریان ایران بسیار ناتوان گردید و از بزرگی و جایگاه و آوازه آن بسیار کاست و انگیزه این پیش از همه یک چیز بود و آن این که جهان دیگر شده و کشورها به تکان آمده ولی ایران به همان حال پیشین باز می ماند.
از سال ۱۱۵۷ (۱۱۹۳) که کریم خان زند در گذشت تا سال ۱۲۱۲ (۱۲۴۹) که فتحعلی شاه بدرود، زندگی گفت پنجاه و اند سال بود و در این زمان کم در اروپا تکان های سختی پیدا شده و داستان های تاریخی بی مانندی از شورش فرانسه و پیدایش ناپلئون و جنگ های پیاپی آن و جنبش توده ها و پیشرفت فن جنگ و پدید آمدن افزارهای نوین و مانند این ها رو داده و در نتیجه آن ها دولت های بزرگ و نیرومندی پیدا شده بود. کشور ایران از آن تکان ها و دیگرگونی ها بی بهره و ناآگاه مانده و راستی آن است که نه پادشاهان قاجاری و نه سرجنبانان توده از آن تکان و دیگرگونی ها سر در نمی آوردند و ناآگاهانه با شیوه کهن خود به سر می بردند.
نتیجه آن بود که دو دولت نیرومند و بزرگ و بیداری، یکی در شمال ایران و دیگری در جنوب آن پیدا شده و ایران ناتوان و ناآگاه در میان آنان ماند و راستی آنکه برای چنان زمانی پادشاهان کو جزیره قاجاری شاینده سررشته داری نبودند.
نسخه چاپی کتاب تاریخ مشروطه ایران در فراکتاب موجود می باشد. شما می توانید با سفارش این کتاب از طریق سایت و یا نرم افزار فراکتاب، از مطالعه آن لذت ببرید.
نسخه الکترونیکی کتاب تاریخ مشروطه ایران در فراکتاب موجود می باشد. شما می توانید با دانلود نسخه الکترونیکی این کتاب از طریق نرم افزار فراکتاب، از مطالعه آن در کتابخوان فراکتاب لذت ببرید.
مشخصات کتاب تاریخ مشروطه ایران در جدول زیر آورده شده است:
مشخصات | |
ناشر: | امیر کبیر |
نویسنده: | احمد کسروی |
تعداد صفحه: | 991 |
موضوع: | تاریخ ایران، تاریخ معاصر، تاریخ سیاسی |
قالب: | چاپی و الکترونیک |