کتاب سیرت کوروش کبیر، اثر گزنفون با ترجمه غلامعلی وحیدمازندرانی؛ داستانی تاریخی و سیاسی میباشد که در سی فصل به نگارش درآمده و به عناوین و موضوعاتی نظیر؛ «آیین سیاست در پارس، کودکی کوروش، سردار جوان، سپاه پارس، آزادمردان پارس، لشکرکشی به آشور، کوروش و ارمنستان» و غیره میپردازد.
فصل اول: آیین سیاست در پارس
روزی با خود میاندیشیدم که چه بسا حکومتهای ملی (دموکراسی) بدان جهت از بین رفت که اشخاصی میخواستند حکومت دیگری برقرار کنند و بارها نیز دستگاههای شهریاری و یا حکومت عدهای قلیل (الیگارشی) در نتیجهی نهضتهای ملی نابود شد و گاهی هم کسانی که درصدد تأسیس حکومت مطلقالعنان بودند در طرفةالعینی برافتادند و آنهایی که چند صباحی بر مسند زمامداری دوام نمودند از لحاظ درایت و کامیابی افرادی ممتاز به شمار آمدهاند.
شکی نیست که همین وضع و حال در خانواده نیز هست. مستخدمین خانه خواه کم باشند یا ز یاد، حتی اربابی که نوکرانی چند داشته باشد، باز آسان قادر به تأمین اطاعت آنها نخواهد بود. بر سبیل قیاس میتوان دریافت که چوپان و مهتر، در واقع حاکم گله و رمهی خویشاند و نتیجه این میشود که گلهداران حاکم حیواناتی که تحت اختیار دارند، محسوب میشوند.
پس هرگاه این استنباط خود را مناط قرار دهیم آیا نیک واضح نیست که گله آسانتر از افراد فرمانبر و قابل اداره است؟ چنان که گله را هر جا که شبان میبرد میرود و در هر جا که میخواهد میچرد و از جاهای ممنوع عبور نمیکند و محصولش عاید صاحبش میشود تا به نحوی که دلخواه اوست از آن بهرهمند گردد و هیچ وقت هم نشنیدهایم گلهای بر نگهبان خود یاغی شده باشد و یا خواسته باشد اختیار او را دربارهی مصرف محصول خود محدود سازد؛.. .