کتاب میزان و معنا به کوشش حجت الاسلام دکتر محمود دیانی (استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران) فراهم آمده است.
این اثر به موضوع بسیار حائز اهمیت «معنای زندگی » از دیدگاه مفسر، فیلسوف و متکلم نام آور هم‌روزگار ما؛ مرحوم علامه محمدحسن طباطبایی می پردازد.
این کتاب با روی‌آوردی فلسفی و کلامی از نگاه روش‌مند و خلاقانه مرحوم علامه در تفسیر شریف المیزان بهره برده است. کتاب میزان و معنا پژوهشی پیرامون معنای زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی (ره) توسط انتشارات سردار شهید طوسی منتشر شده است.

پشت جلد کتاب میزان و معنا

بخشی از متن کتاب میزان و معنا

نگاه علامه به مسئله معاد نیز چنین نگاهی است، از نظر ایشان معاد، لازمه آفرینش و نتیجه طبیعی حکمت الاهی و بازیگر نبودن خداست.
«خَلَقَ السمَاوَاتِ وَ الارْضَ بالحَْق وَ صَورَکم فَأحْسَنَ صُوَرَکم وَ إِلَیهِ الَْصِیر؛ آسمانها و زمین را به حق آفرید؛ و شما را (در عالم جنین) تصویر کرد، تصویری زیبا و دلپذیر؛ و سرانجام (همه) به سوی اوست »

در توضیح آیه سوم سوره تغابن می فرمایند: به واسطه این آیه مقدمات لزوم برانگیخته شدن و بازگشت به سوی خدا (معاد) سامان می‌یابد: «چون خدای تعالی مالک و قادر علی الاطلاق است هرگونه که بخواهد حکم نموده و به هر شکل که اراده کند تصرف می‌نماید؛
او از هر عیب و نقصی مبرا و در عمل و فعل خود مورد ستایش و حمد است و مردم به لحاظ کفر و ایمان متفاوت و خدا بر عمل آن ها ناظر است و آفرینش غایت‌مند است و بیهوده و گزاف نیست؛
پس لازم است که خلق، پس از این دنیا برای نشئه جاویدان آخرت برانگیخته شوند و در آن بر حسب اختلافشان در کفر و ایمان، زندگی پایدار داشته باشند و این همان پاداشی است که سعادت مؤمنان و شقاوت و تیره بختی کافران را رقم می‌زند و همان نتیجه‌ای است که خدای متعال آن را مورد اشاره قرار داد. آ نجا که فرمود:«... وَ إِلَیهِ الَْمصِیر؛ ... و سرانجام (همه) به سوی اوست »

در تأیید این نگاه علامه می‌توان به بیان آیت الله مرتضی مطهری استناد نمود: اگر انسان قیامتی نداشته باشد، معنایش این است که در قدم اول خلقت نابود شود در حالی که کمال او در این دنیا بروز و ظهور نکرده و لازم آید که این تجهیزات، از آن جهت که انسان دارد، همه بیهوده باشد.
همانطوری که این جهان (دنیا) توجیه کننده خلقت اعضای بدن جنین است، (زندگی دنیا توجیه می‌کند که چشم و گوش دست و پا ... در رحم عبث آفریده نشد، این توجیه کننده آن است (عالم آخرت نیز توجیه کننده انسان بما هو انسان است که در او «مثال » آفریده شده است ) که به اصطلاح به آن قوه خیال می‌گویند (و در او عقل آفریده شده است و در او عواطف بسیار عالی خداجویی و استعداد پیوستن به حق آفریده شده است.

این استعدادهایی که مال جای دیگر است. اگر انسان اینجا تمام شود، مثل این است که تمام اینها را در اینجا لغو و عبث گذاشته اند. بنابر مطالب پیش‌گفته، رجوع الی الله امری اجباری است و علم یا جهل ما نسبت به آن، در وقوع و حتمیت آن تأثیری ندارد و حتی زیست مؤمنانه و یا کافرانه و ملحدانه ما هم نمی‌تواند موجب انتفاع داستان معاد و بازگشت ما به خدا، باشد.