کتاب سنایی و عطار؛ دیدگاه های فلسفی استاد غلامحسین دینانی با تحقیق و تدوین اسماعیل منصوری لاریجانی، توسط انتشارات سروش وابسته به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است. این کتاب ماحصل مباحث مطرح شده در برنامه تلویزیونی «معرفت» است که در سال های گذشته و در روزهای جمعه از شبکه چهار پخش می شد. این کتاب هفتمین اثر از مجموعه مباحث مکتوب و پیاده شده برنامه تلویزیونی معرفت است.
اولین صادر و اولین موجود و طلیعه، عقل است
سنایی، به راستی شخصیت بزرگی است که بسیار صادق و پاک و باصفاست و انسان در اشعار او، این خلوص و پاکی را احساس می کند؛ کانّه که امروز نیز زنده است و با همان صفا دارد در بین ما شعر می گوید. کتاب های زیبای او مثنوی عقلنامه، عشقنامه، و سیرالعباد الی المعاد هستند. می خواهیم به عقل و عشق از نگاه سنایی وارد شویم که بسیار زیباست. سنایی در عقلنامۀ خودش، عبارت زیبایی دارد که می گوید:
پادشاهی که بعد کن، کان اوست اصل کون و نتایج جان اوست
برتر از غایت تناهی اوست خامۀ دفتر الهی اوست
این را دربارۀ عقل می گوید. بعد از کن وجودی، آنکه کان و پادشاه است، عقل است. این تعبیر بسیار زیبایی است و در اینجا نیامده است عقل را با قلم بسیار خشکی توصیف کند. شعر دو گونه است: هم شعر تر داریم هم شعر خشک. جناب حافظ می گوید: .» کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد. این شعر، از اشعار تری است که سنایی میگوید؛ یعنی ساحت عقل را در دفتر الهی قرار می دهد و آن را از دل عرفان بیرون می کشد.