کتاب شخصیت شناسی تاریخ معاصر به معرفی اجمالی برخی از شخصیت های علمی و سیاسی تاریخ دوران معاصر ایران و بررسی فعالیت ها و اندیشههای آنان در زمینه دین و حکومت اسلامی و رابطه بین آن دو میپردازد.
در این اثر ضمن معرفی شخصیت های علمی و دینی معاصر مانند: شیخ فضل الله نوری، مرتضی مطهری، سیدمحمد حسینی بهشتی، سیدعلی حسینی خامنهای، محمدعلی اراکی، سپهبد قرنی، مهدی بازرگان، علی شریعتی، علی ابوالحسنی و مرتضی آوینی، به تبیین دیدگاه های آنان در مورد نسبت بین دین و حکومت، مشروطیت، حکومت اسلامی پایهگذاری شده در ایران، غربزدگی، روشنفکری دینی، تفسیر اسلام بر اساس واقعیت های زمان حاضر و برخی دیگر از مسایل مربوط به دین و حکومت اشاره شده است.
نویسنده همچنین توصیفی اجمالی از شخصیت علمی و فرهنگی و نیز مبارزات سیاسی و فرهنگی این افراد در قالب مصاحبه با افراد نزدیک به آنان ارایه نموده است.
شیخ فضل الله نوری جزو علمای تراز اول تهران بود. در سلسله مراتب روحانیت آن زمانی مجتهدین تراز اول حوزه نجف را داشتیم که صاحب رساله و مقلدان فراوان بودند. در ذیل این گروه ، مجتهدان تراز اول شهرستان را داشتیم که این مراجع هر کدام متناسب با وکالت و نمایندگی که در اختیار داشتند، در اندازه خودشان در منطقه ، دارای اعتبار بودند. مراجع گوناگون مستقر در شهرستان ها مروج اندیشه های مرجع تقلیدی بودند که نمایندگی آن مرجع را در اختیار داشتند.