کتاب علوم انسانی و مسأله تاثیر اجتماعی در پی فهم بیشتری در باب تأثیر اجتماعیِ «علوم انسانی و اجتماعی» در توسعة جامعة ایران است. پرسش از کارایی و اثربخشی اجتماعی این علوم است. برای پیجویی موضوع، نویسنده ضمن تأمل مجدد در مطالعات پیشین خود طی بیش از دو دهة اخیر، مصاحبههایی نیز با تعدادی از خبرههای موضوع، اعضای هیئتعلمی، ذینفعان اجتماعی علوم انسانی، مدیران دانشگاهی، سیاستگذاران، دانشآموختگان و اعضای انجمنهای تخصصی داشته است.
در کتاب علوم انسانی و مساله تاثیر اجتماعی بیان می شود که کیفیت پژوهشهای علمی و بهویژه تأثیر اجتماعی آن در ایران بسیار بحثانگیز است و از این جهت در رتبههای پایین جهانی قرار داریم. مقاله یکی از مهمترین آثار «خلق دانش» به شمار میآید و در آن طی دو دهة گذشته رشد چشمگیری در روند عملکرد ملی مشاهده میشود، اما موضوع اصلاً به این سادگیها نیست. بهطور کلی مسئلة ایران این است که از یکسو تغییراتی مهم در سطح جامعه اتفاق میافتد و از سوی دیگر این تغییرات نامتجانس، ناهمگن و تناقضآمیز هستند و از یکپارچگی، تقارن و همافزایی لازم برخوردار نیستند؛ بخشی از تغییرات با بخشی دیگر میستیزند و در نتیجه به یک «جرم بحرانی» تبدیل میشوند.
فلسفه تنها دارای وجه نظری نیست بلکه خصیصهای عملی نیز دارد و اصولاً همان «زیستن به شرط اندیشیدن» است. نویسنده طی سالهای نخست دهه شصت در گروه فلسفة دانشگاه تبریز، دانشآموز فلسفه بود. از استادان برجستۀ آن روز، بیگمان نام «دکتر محمود نوالی» هنوز نیز در دل نویسنده طنین میافکند و شور فلسفهآموزی و فلسفهورزی برپا میکند. کلاسهای درسی دکتر نوالی، سرشار از «تجربههای فلسفی» و «کنش فلسفی» و اصولاً تمرینی برای «انجام دادن فلسفه» و «زیستن در روشنی فلسفه» بود.
آن زمان در گروه فلسفۀ دانشگاه تبریز، دو نوع تدریس داشتیم: یکی تدریس وظیفهای و کارکردگرا. یکی هم تدریس مؤثر و درس مؤثر. درسهای وظیفهای که معمولاً با الگوی رفتاری برگزار میشدند، به یادگیریهای سطحی میانجامیدند و در بهترین حالت: «یادگیری برای کسب موفقیتهای ظاهری» بودند. یادگیریهای سطحی بدین معنا که فقط واحد بگذرانیم تا تمام شود و مدرکی بگیریم. آنهایی که یک ذره زرنگتر بودند، با آن استادهای وظیفهای، کار میکردند تا بعد بروند کارشناسی ارشد، و بعد بروند دکتری، بعد بروند عضو هیئتعلمی بشوند ودوباره آنها نیز همان ژانرِ غالب تدریسهای فرمالیستی را برای تحصیلات فرمالیستی دانشجویان نسلهای بعدی تکرار کنند.