معرفی کتاب دست خدا
کتاب دست خدا به قلم قاسمعلی زارعی درباره خاطرات نویسنده با موضوع جنگ ایران و عراق در بین سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ به سفارش دفتر مطالعات و ادبیات پایداری مراکز استان ها، دفتر مطالعات و ادبیات پایداری حوزه هنری استان همدان و تهیه کننده حوزه هنری استان همدان و با ویراستاری فاطمه دبیر و طراحی جلد حسام صادقی و انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری ) منتشر شده است.
با بررسی و مرور تاریخ گذشته و مبارزات هر سرزمین پی می بریم که انقلاب درهر دوره و در هر کشوری نمایان گر مقاومت و مبارزات آن سرزمین است. مبارزاتی که گاهی موجب از بین رفتن و کشته شدن بسیاری از مردم در جهت تحقق اهدافشان شده است. انقلاب اسلامی ایران نیز با چندین سال مبارزه از جمله همین مقاومت ها به شمار می رود که بیانگر بسیاری از دلاوری ها و رشادت هایی است که فرهنگ عظیمی را در این عرصه به وجود آورده است.
انقلاب اسلامی ایران یکی از شگرف ترین انقلاب های مردمی می باشد که در تحقق و شکل گیری آن، عناصر مختلفی نقش داشته اند که می توان بارزترین آن را رهبری دینی و عشق وعلاقه مردم به اسلام و دفاع از ارزش های آن دانست.
دفتر مطالعات و ادبیات پایداری مراکز استانی، از بدو شکل گیری ضمن تشویق حوزه های هنری استان ها در شناسایی حوادث و افراد با محوریت انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، در نظر دارد نقش تاریخی تمامی اقوام ایرانی در سراسر کشور را در پیدایش و حفظ انقلاب ثبت و ضبط نماید. این کتاب نمونه ای از این حرکت است که نویسنده با توانایی و شایستگی توانسته به این مهم برسد.
برای شناخت هر دوره ای از تاریخ و تحولات مربوط به آن راه های زیادی وجود دارد. اما هیچ کدام از این روش ها به موازات لمس واقعیت و مشاهده از نزدیک نمی باشد. انقلاب و تحولات مربوط به آن نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
اما از دیگر روش های مرسوم برای نگهداری از تاریخ ملل، نگارش کتبی است که یادآورد و محافظ آن باشد. بعد از انقلاب اسلامی نویسندگان بی شماری در جهت تحریر کتبی از این دست برآمدند. هر کدام از این نگارندگان نیز از بعدی مختص به خود به انقلاب و تحولات مربوط به آن نگریستند. گاهی از بعد داستان نویسی، گاهی از بعد خاطره نویسی، گاهی از بعد زندگی نامه نویسی و گاهی نیز ابعاد مختلف دیگر مد نظر قرار گرفته است.
کتاب دست خدا به نگارش قاسمعلی زارعی درعرصه خاطره نویسی گام نهاده است. این اثر در خصوص خاطرات نویسنده درباره چگونگی مبارزات انقلاب و زندگی مردانی است که در این عرصه گام نهاده اند و اشاره به دلاوری ها و رشادت های آنان می کند. شکل نگارش کتاب باعنوان روایتی داستانی از زندگی نویسنده یاد شده است.
اثر پیش رو زاده ذهن و برگفته از نظرات شخصی نویسنده است این امر موجب شده است که مطالب داستان ساده و روان باشد زیرا نویسنده تمامی وقایع را از نزدیک مشاهده و لمس کرده و ارتباط عمیقی با داستان برقرار کرده است.
در هیمن راستا اثر پیش رو نیز دارای مزایایی می باشد از آن جمله می توان به زیبایی کلام و تحریر دقیق اشاره کرد که این امر باعث جذب بیشتر مخاطبان می شود. عناوین کتاب شامل آغاز جنگ تحمیلی، شروع آموزش نظامی برای داوطلبان به جبهه، اعزام به مناطق جنگی مانند: قصر شیرین، جزیره مجنون، خرمشهر، میمک،
و. .... چگونگی پیروزی رزمندگان اسلام درعملیات ها و ناکامی ها و همچینین زندگی شخصی نویسنده ودیدار با امام راحل(ره)، خبر شهادت دوستان بسیجی و. .. می باشد.
یکی دیگر از مزایای اثر پیش رو این است که تمامی عملیات
ها با ذکر تاریخ بیان شده است که برای تمامی اقشارجامعه قابل استفاده است. از دلایل صحه گذاری بر این ادعا فضای مناسب و توصیفاتی است که از مکان ها ارائه شده و این خود علت بوجود آمدن پیوندی عمیق بین خواننده و متن داستان است.
در ابتدا این اثر تقدیم شده به مادران وهمسران شهدا، جانبازان و
آزادگان و یادآورمردانی است که برای پیروزی انقلاب قهرمانانه در صحنه نبرد حضور پیدا کرده اند و با جان و دل از این مرز و بوم دفاع کرده اند تا به درجه رفیع شهادت نائل گردیده اند و آنانی که پس از رشادت ها و سلحشوری ها با یاد این خاطرات زندگی می کنند و مادران و همسرانی که در این عرصه مقاومت وایستادگی کرده اند.
این مقدمه، آغاز خوبی برای نوشته هایی است که لازمه آن شناسایی مختصر مخاطب با فضای داستان است. کتاب " دست خدا" به نگارش قاسمعلی زارعی در عرصه خاطرات خود نویسنده در مبارزات انقلاب اسلامی قدم نهاده و زندگی یکی از مردان بزرگ انقلاب را به تصویر می کشد و بیانگر این مهم است که با شروع جنگ تحمیلی، همه اقشار و اقوام ایرانی احساس کردند که تمامیت ارضی کشور و انقلاب اسلامی در معرض تهدید جدی قرار گرفته است و این خود شروع فصل جدیدی از حماسه آفرینی ایرانیان غیور بوده است.
نویسنده در بخش آغازین با بیان مطلبی تحت عنوان " درد دل " به مقام شامخ و والای شهدا اشاره می کند که چه عاشقانه از این دنیا دل کندند و به دیدار دوست شتافتند( یادشان گرامی و راهشان پر رهرو باد) و آن ها یکه تازان و تنها قصه سازان صحنه ی نبرد بودند که در این نوع قصه ها خود قهرمان اصلی داستان هستند که می تواند پیش زمینه مناسبی را برای خواننده از رخ دادهایی که در طول این اثر با آن مواجه می شوند به وجود آورد.
در اواخر کتاب دست خدا به اهمیت جهاد در راه خدا و رسیدن به درجه رفیع شهادت اشاره شده است که این مطالب را بیان می کند: کسی که در راه خدا می جنگد، با ریختن هر قطره خون تمامی گناهانش ریخته می شود و خداوند او را می آمرزد.
نویسنده تلاش می کند این نکته را بیان کند کسانی که مخلصانه در راه پیروزی حق بر باطل قدم نهاده اند و برای رضای خدا جنگیدند به درجه ای از عرفان، زهد و تقوا نائل شده اند لایق مقام شهادت هستند و این عبارت که " شهادت هنر مردان خداست " بیانگر صحت این موضوع است.
نویسنده شهادت را به کوچ پرستوها تشبیه می کند دلیل این امر چنین بیان می شود که شهدا مانند پرندگانی سبک بال از این دنیای فانی دل برید ه اند و به سوی معبود شتافتند تا رستگار شوند. طراحی روی جلد کتاب دست خدا ارتباط عمیقی با موضوع داستان دارد زیرا مخاطب با دیدن تصویر احساس نزدیکی با کتاب نموده و ترغیب به خواندن اثر می شود. طرح روی جلد نهادی (سنبلی ) از یک رزمنده است که کلاه به گلدان و اسلحه به ساقه درخت تشبیه شده است.
درختی که شاخه و برگ های سبز زیادی دارد. معمولا رنگ سبز را برای روحانی جلوه دادن نمایش می دهند. انتخاب نوشته دست خدا دو دلیل را به مخاطب القاء می کند، اول اینکه نام اثر را مشخص می کند و دوم اینکه شهادت را به تصویر می کشد رنگ سرخ بیانگر رنگ خون شهید است عبارت " دست خدا " به این منظور انتخاب شده که شهدا به اراده و خواست خدا به این مقام و
مرتبه والا می رسند زیرا شهدا دعوت شدگان الهی هستند.
همواره جملات تاثیر گذار نقطه قوت یک نوشته می باشد همانطور که بر پشت جلد کتاب نوشته ای با این مضمون نگارش شده است: امید دوباره زبان از سر گرفت و گفت: ای خدا "داخل معراج شهدای اهواز دنبال عباس می گشتم جنازه لطفعلی را پیدا کردم برارم کی به توشلیک کرد کی دلش امد ای خدا دو برارم بازوم کمرم شکست
ای خدا به بچه های یتیم عباس برسم یا یتیم های لطفی همه با امید یک صدا شده بودند وگریه می کردند امید رو به من کرد گفت خود لطفعلی هم منتظر ما بود او را به عنوان شهید گمنام می شناختند وقتی اسم عباس را به مسئول معراج دادم گفت اسمی به این نام نیست اما شهدایی که پلاک ندارند ان قسمت قرار دارد و می توانید ببینید.
از کنار شهدا یکی یکی گذشتم، انگار کسی صدایم کرد، برگشتم، اول فکر کردم خواب می بینم، اما.... دیگر گریه امانش نداد و شروع کرد به گریه کردن. این بخش در اواخر کتاب دست خدا، از فصل کوچ پرستوها انتخاب شده است. بخشی که به نظر نویسنده از جذاب ترین و تاثیر گذارترین قسمت های کتاب است زیرا گویای حزن و اندوه فراوان مردم از به شهادت رسیدن دو برادر در یک شب است و این باعث شده نگارنده تصمیم به نگارش چنین متنی بر پشت جلد داشته باشد.
در انتهای کتاب دست خدا نویسنده از تصاویر مرتبط به جنگ تحمیلی ایران و عراق استفاده کرده که این خود ابتکاری جالب و قابل ستایش است زیرا این تصاویر و عکس ها بیانگر خاطرات دوران دفاع مقدس برای آنانی که این ایام را تجربه کرده اند و باعث زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهدا می شوند و کسانی که در آن روزها نبوده اند با دیدن این عکس ها با حال و هوای دوران جنگ آشنا می شوند.
در انتها لازم است از شرکت انتشارات سوره مهر ( وابسته به حوزه هنری) که همواره در انتشار آثار پرمحتوا و شایسته و همچنین ازجهت تکثیر این اثر قدردانی کرده و بار دیگر به اهمیت گسترش ادبیات حماسی در میان جوانان تاکید کنیم. برای نشر این فرهنگ و آشنایی نسل های آینده با افرادی که در این راه به شهادت رسیده اند و خاطرات کسانی که در این راه قدم نهاده اند نگارش زندگینامه و خاطرات مانند اثر ذکر شده بسیار لازم به نظر می رسد.
