کتاب الهیات و تحقیق پذیری نوشته هادی صادقی توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.
تحولات جدید تفکر در غرب، برخی از مبانی تفکر سابق را زیر سوال برده است. تزلزل این مبانی طبعا آثار و لوازمی داشته و دارد که یکی از آنها، زیر سوال رفتن معرفت بشر در قلمرو متافیزیک میباشد. با پیش کشیدن بحث لزوم مستند بودن گزارههای ذهنی، با اسنادی خارج از ذهن بدون شک، گزارههای متافیزیکی، بصورت مدعیات نامستند بنظر خواهند آمد.
همین مساله گزارههای دینی را هم هدف قرار داده و سرانجام کار را به جایی رساند که که معنیدار بودن آنها مورد تردید قرارد بگیرد.
در کتاب الهیات و تحقیق پذیری که در دست شماست محقق ارجمند جناب حجهالاسلام و المسلمین آقای هادی صادقی تلاش کرده تا نشان دهد گزارههای دینی برای معنیداری، نیازی به اصل تحقیقپذیری یا اسناد تجربی ندارند. بلکه برای اثبات صدق آنها، راههای دیگری وجود دارد. این کتاب توسط سازمان انتشارات پزوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده است.
در این پژوهش به نقد نظریه تحقیقپذیری اخروی جان هیک و نظریه الهیات و ابطالپذیری انتونی فلو و تحلیل مفاهیم و لوازم این نظریهها پرداخته شده است.
الهیات و ابطالپذیری
آنتونی فلو بحث خود را با نقل تمثیلی از جان ویزدام آغاز میکند.
هدف از این تمثیل نشان دادن وضع ایهام برانگیز جهان نسبت به باورهای دینی و نوع نگرش مومنان و ملحدان ( یا شکاکان) به جهان و نوع بحث و گفتگوی رایج میان آنهاست. در این تمثیل دو سیاح به تصویر کشیده شدهاند که یکی نماد انسان مومن و دیگری نماد انسان ملحد(یا شکاک)، و یک باغ که نشانگر وضعیت جهان است.
در این باغ هم نشانههایی از نظم هست و هم نشانههایی از بینظمی، در بخشهایی از باغ گیاهان درهم و برهم و درختان در هم تنیده دیده میشود، خار و خاشاک زمین را پوشانده و نشانی از مراقبت و نگاهداری از باغ به چشم نمیخورد. در حالی که در بخشهایی از باغ تعدادی درخت به شکل منظم و مرتب در کنار یکدیگر ایستاده، و گلهای زیبایی نیز به چشم میخوردکه با طراوت و تازه و برخوردار از نشاط حیات و سرزندگیاند و چشم بینندگان را مینوازند و با عطر دلپذیر خویش سیاحان را جان تازهای میبخشند.
میان این دو سیاح گفتگویی در میگیرد. ظاهرا میان آنها اختلافی درباره اوضاع و احوال واقعی باغ وجود ندارد. یعنی هردو قبول دارند که پارهای بینظمیها و اغتشاشها وجود دارد و پارهای نظم و ترتیب.
هر دو، هم گلهای زیبا و منظم را میبینند و هم توده درهم ریخته خار و خاشاک را. آنچه مایه اختلاف آنهاست، تفسیر این اوضاع و احوال است. یکی از آنها با نظر به نظم بخشی از باغ، معتقد است که باغبانی وجود دارد که به این درختان و گلها رسیدگی میکند و سایر مراقبتهای لازم را بهعمل میآورد. دیگری میگوید چنین باغبانی وجود ندارد. باغبان نمادی از خداوند است که مومن و ملحد درباره وجود او بحث میکنند.