کتاب استعاره های مفهومی و فضاهای قرآن نوشته علیرضا قائمینیا و منتشر شده توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می باشد.
استعاره و مجاز از مهمترین پدیدههای زبانی هستند که در چارچوب علوم شناختی معنا و مفهوم جدیدی پیدا کردهاند. استعاره و مجاز در زبانشناسی سنتی صرفا ابزاری برای زیبایی تعبیرهای زبانی بودند اما در چشمانداز جدید این علوم، استعاره و مجاز، جز اصلی تفکر بشر بلکه وجه و بعد بنیادی آن هستند.
قرآن سرشت استعاری دارد متنی آسمانی که بشر را به باطن عالم غیب، عالم حس و ماورای عالم حس توجه میدهد .قرآن در بیان معارف زبانی استعاری دارد بدین معنا که قرآن مدام فضاهای گوناگون را با هم مرتبط میسازد و از این راه خوانندهاش را آرام آرام به فضای جدیدی میکشانددر این میان مفاهیم متعلق به یک فضا را در قالب مفاهیم متعلق به فضای دیگری بیان میکند.
در کتاب استعاره های مفهومی و فضاهای قرآن دو مفهوم استعاره و فضا مبنای طرح تصویری کلی از قرآن قرار گرفتهاند. استعارههای قرآنی اضلاع نگرش خاص قرآن را نشان میدهند ؛ از این رو میتوانیم از راه تحلیل آنها به نگرش اساسی یا به عبارت دیگر به جهانبینی قرآن دست یابیم.
در این اثر نویسنده تلاش کرده است به طور خلاصه نظریههای قرآنی استعارههای قرآن و تلفیق فضاهای مختلف توسط قرآن برای بیان مفاهیم یک فضای دیگر را بیان کند و به تاثیر آن در حوزه فهم قرآن وتبیین استعاره های قرآنی با جهان بینی اسلامی بپردازد.
مثال «استدادل جنگ است»
برای ایضاح این نکته که مفاهیم ما استعاریاند و به فعالیتهای روزمره ما ساختار میدهند، نخست مثالی از لیکاف و جانستن میآوریم. مفهوم «استدلال» یکی از مفاهیم اساسی است که ما همواره آن را به کار میبریم اکنون استعاره مفهومی زیر را در نظر بگیرید:
استدلال(ادعا) جنگ است.
این استعاره در بسیاری از تعبیرهای زبانی ما انعکاس مییابد یا به عبارت دقیقتر، پایه آنها قرار میگیرد. برخی از این تعبیرها عبارتاند از:
1_ استدلالهای شما دفاعناپذیرند.
2_ او به همه نقاط ضعیف در استذلال من حمله کرد.
3_ من استدلال او را نابود کردم.
4_ من هرگز در استدلالهایی که در برابر او مطرح کردم پیروز نشدم.
5_ انتقادهایی او درست به هدف خوردند.
6_ اگر شما (در استدلال) این استراتژی را به کار بگیرید حریف خود را شکست خواهید داد.
7_ او همه استدلالهایم را هدف قرار داد.