کتاب جنبش ضد استعماری جنوب، اثر محمدامیر شیخنوری؛ به شیوه مطالعه کتابخانهای و اسنادی صورت گرفته است که برخی اسناد بازخوانی نشده به کمک دکتر عبدالکریم مشایخی، رئیس بنیاد ایرانشناسی بوشهر، بازخوانی شده و در این پژوهش لحاظ گردیده است.
از طرف دیگر، این تحقیق که از نوع نظری و تاریخی است، با تکیه بر کتابها و اسناد تاریخی، همراه با تجزیه و تحلیل و استدلالهای تاریخی، ارزیابی شده است. همچنین از گزارشهای کارگزاران انگلیسی که در منطقه برای انگلستان خدمت میکردند، استفاده شده است که خود میتواند ارزشمند باشد.
در دوره قاجار، کشور ایران بین دو قدرت استعماری روس و انگلیس تقسیم شده بود، به طوری که شمال کشور تحت سلطه و اختیار روسها و جنوب و کلاً خلیج فارس تحت سلطه و استعمار انگلستان قرار گرفته بود. این پژوهش از ۵ بخش تشکیل شده است که به موضوع مبارزات آیت الله سید عبدالله بلادی بوشهری در جنگ جهانی اول علیه انگلستان میپردازد.
هدف این تحقیق، روشن کردن ابعاد مختلف این مبارزه است و با توجه به مدارک و اسنادی که از مراکز مختلف گردآوری شده، سعی در تبیین مبارزات مردم جنوب علیه انگلیس اشغالگر دارد.
اگر به کتابهای تاریخی علاقهمند هستید اما اطلاعات چندانی نسبت به اتفاقاتی که در جنگ جهانی اول در ایران رخ داده است ندارید، این کتاب به عنوان یک سند معتبر گزینه مناسب برای مطالعه میباشد.
فصل دوم: جنگ جهانی اول و نقض بیطرفی ایران
دولت دوم میرزاحسن مستوفیالممالک پس از تاجگذاری احمدشاه و آغاز جنگ جهانی اول روی کار آمد. در بدو زمامداری با مشکلات گوناگون میان دو دسته دول متخاصم مواجه شد و چون مجلس شورای ملی تعطیل بود، برای اتخاذ رویه دولت با برخی از رجال مجرب و بصیر مشورت نمود، خصوصاً، ساعتها با مشیرالدوله و معتمنالملک در خلوت نشسته و به تصویب ایشان با صدور فرمان ذیل از طرف شاه مبادرت ورزید؛
فرمان همایونی راجع به بیطرفی دولت ایران ۱۲ ذیالحجه ۱۳۳۲ - اول نوامبر ۱۹۱۴
نظر به اینکه در این اوقات متاسفانه بین دول اروپ نایره جنگ مشتعل است و ممکن است این محاربه به حدود ممالک ما نزدیک شود و نظر به اینکه روابط ودادیه ما بحمدالله با دول متخاصمه برقرار است برای اینکه عموم اهالی از نیات مقدس ما در حفظ و صیانت این روابط حسنه نسبت به دول متحاربه مطلع باشند امر و مقرر میفرماییم که جناب مستطاب اجل اشرف افخم اکرم میهن دستور معظم مستوفیالممالک رئیسالوزرا و وزیر داخله فرمان ملوکانه را به فرمانفرمایان حکام و مامورین دولت ابلاغ دارند که دولت ما در این موقع مسلک بیطرفی را اتخاذ و روابط دوستانه خود را با دول متخاصمه کماکان حفظ و صیانت مینماید و بدین لحاظ مامورین دولت را باید متوجه نمایند که نباید وجهاً منالوجوه براً و بحراً کمک به همراهی و یا ضدیت هر یک از دول متخاصمه نموده یا اسلحه و ادوات حربیه برای یکی از طرفین تدارک یا حمل کنند و باید از طرفداری با هر کدام از دول متحاربه پرهیز و احتراز نموده، مسلک بیطرفی دولت متبوعه خود را کاملاً رعایت نمایند و در تکمیل حفظ بیطرفی و صیانت روابط حسنه، باز آنچه هیئت دولت ما مصلحت داند و به عرض برسد در اجرای مقدرات آن امر ملوکانه شرف صدور خواهد یافت.
۱۲ ذیالحجه الحرام ۱۳۳۲