مارک تواین در کتاب بشر چیست؟ نظریاتی در مورد زیربنای شخصیت و ساختار اخلاقی بشر مطرح می کند که بسیار بحث برانگیز هستند.
نظریاتی مانند: ساختار ماشین گونه بشر، تعیین عوامل ساختاری شخصیت انسان، ارضای تمایلات احساس حاکم بر بشر به عنوان اصلی ترین انگیزه ی انسان، نظریه ی تربیت پذیری بشر، رد نظریه ی اراده آزاد و جایگزینی آن توسط انتخاب آزاد.
تواین به صحیح بودن نظریاتی که در این مکالمه از دیدگاه مرد سالخورده مطرح کرده است اعتقاد راسخ داشت و این کتاب را انجیل خود می نامید. ز گهواره تا گور بشر هیچ کاری انجام نمی دهد مگر این که هدف اول و مقدم آن کسب آرامش خاطر و آسایش نفسانی خودش باشد.
مارک تواین (۱۹۱۰-۱۸۳۵)، نویسنده امریکایی است. تواین در آوریل ۱۸۹۸ شروع به نوشتن «بشر چیست؟» کرد و سرانجام برای نخستین بار در ۱۹۰۶ آن را به صورت جزوه ای و در شمارگان کم و بدون نام انتشار داد. وی به درستی نظراتی که در این مکالمه از دیدگاه مرد سالخورده مطرح کرده است، اعتقاد راسخ داشت و این کتاب را انجیل خود می نامید. اصلی ترین نظرات مارک تواین در کتاب بشر چیست؟ را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱) بشر دارای هیچگونه شایستگی و لیاقت شخصی در اعمال و افکار خود نیست؛ کلیه افکار و دستاوردهای بشر تابع ساخت ماشین گونه او و تاثیرات و عوامل وراثتی، زیستی و معاشرتی او هستند(نظریه ماشینی بودن بشر).
۲) دو عاملِ عمده تعیین کننده چگونگی شخصیت بشر هستند: الف) خلق و خو یا طبع مادرزادی که او با آن زاده می شود؛ ب) تربیت که کلیه تاثیرات خارجی از قبیل آموزش، معاشرین، محیط زیست و غیره را شامل می شود(عوامل ساختاری شخصیت انسان).
۳) در ساختار اخلاقی بشر چیزی به اسم احساس غالب وجود دارد که قوی ترین احساس در انسان است و در هر شرایطی او را وادار به ارضای تمایلات و خواسته های خود می کند؛ هر عملی که بشر انجام می دهد، اعم از نیک یا بد، باید نهایتا در راستای ارضای این احساس باشد(ارضای تمایلاتِ احساس حاکم).
۴) توسط عوامل تربیتی گوناگون، انسان می تواند تا اندازه قابل توجهی بر روی احساس غالب تاثیر بگذارد و جهت آن را به سوی دلخواه نیک یا بد سوق بدهد(نظریه تربیت پذیری انسان).
۵) چیزی به اسم اراده آزاد وجود ندارد؛ صرفا انتخاب آزاد وجود دارد. بشر در انتخابش تابع طبع مادرزادی خویش و شخصیتی است که تربیت و محیط زیست او برایش ایجاد کرده اند: انتخاب (آزاد) بشرصرفاٌ تابع این دو مولفه است(رد نظریه اراده آزاد و جایگزینی آن توسط انتخاب آزاد)».